khoản trợ cấp với một sự hăng hái mà tôi không ngờ lại thấy ở một
triết gia về vấn đề như vậy. Anh cho là tôi không phạm trọng tội vì đã
không muốn được tiến cử với Đức Vua; nhưng anh cho là tôi phạm
một trọng tội ghê gớm vì thờ ờ với khoản trợ cấp. Anh bảo rằng, nếu
tôi chẳng để tâm đến lợi ích cho mình, thì tôi không được phép chẳng
để tâm đến lợi ích của bà Le Vasseur và con gái bà; rằng tôi không
được bỏ qua một phương kế nào khả thi và lương thiện để cho họ
miếng ăn, và xét cho cùng, vì mọi người không thể nói là tôi đã từ
chối khoản trợ cấp ấy, nên anh chủ trương rằng, bởi người ta đã tỏ ra
sẵn sàng chấp thuận cho tôi, thì tôi phải nài xin và phải đạt được nó,
bằng bất kỳ giá nào. Mặc dù tôi cảm động vì sự sốt sắng của anh, song
tôi không thể tán thành các phương châm của anh, và về vấn đề này
chúng tôi có một cuộc tranh cãi rất gay gắt, cuộc tranh cãi đầu tiên của
tôi với anh; và chúng tôi chưa từng tranh cãi kiểu ấy, anh thì ra lệnh
cho tôi điều mà anh tin rằng tôi phải làm, còn tôi chống lại, vì tôi cho
rằng mình không phải làm.
Đã muộn khi chúng tôi từ biệt nhau. Tôi muốn đưa anh vào nhà
bà D’Épinay dùng bữa khuya; anh không muốn, và mặc dù niềm mong
ước đoàn kết tất cả những người mình yêu mến từng khiến tôi nhiều
lần cố khuyên anh gặp bà, thậm chí dẫn bà đến tận cửa nhà anh, mà
anh không mở cho chúng tôi, song anh luôn chống lại việc gặp gỡ, và
chỉ nói về bà với lời lẽ rất khinh miệt. Chỉ sau khi tôi bất hòa với bà và
với anh thì họ mới cùng nhau liên kết, và anh bắt đầu nói về bà một
cách tôn trọng.
Từ đó, dường như Diderot và Grimm ra sức làm cho các Nữ
Thống đốc mất cảm tình với tôi, cho họ hiểu rằng nếu họ không được
sung túc hơn, thì đó là do ác ý của tôi, và với tôi thì họ sẽ chẳng bao
giờ làm được gì hết. Họ cố khuyên hai mẹ con rời bỏ tôi, hứa kiếm
cho một chân bán lẻ muối, một sở bán thuốc lá và gì gì nữa tôi chẳng
biết, nhờ uy tín của bà D’Épinay. Thậm chí họ định lôi kéo cả Duclos,
cũng như D’Holbach, vào liên minh của họ, nhưng Duclos luôn từ
