quen biết tôi vào thời ấy, cũng như vào thời tôi còn trẻ, bởi nếu biết thì
chắc chắn họ chẳng bao giờ nghĩ ra cái ý tưởng kia.
Năm sau, năm 1750, khi không còn nghĩ đến bản Luận văn của
mình nữa, thì tôi được tin nó đoạt giải tại Dijon. Tin này đánh thức
mọi ý tưởng đã xui khiến nên luận văn, đem lại cho chúng một sức
mạnh mới, và làm dấy lên bồng bột trong tim tôi mầm mống đầu tiên
của chủ nghĩa anh hùng và của đức độ mà cha tôi, và tổ quốc tôi, và
Plutarque, đã đặt vào đó khi tôi còn thơ ấu. Tôi không còn thấy điều gì
vĩ đại và đẹp đẽ hơn là sống tự do và đức độ, vượt lên trên của cải và
dư luận, và tự cung ứng cho bản thân. Mặc dù sự xấu hổ không phải
lối và nỗi sợ bị chế giễu ngăn cản tôi xử sự trước hết theo các nguyên
lý này và công kích thẳng thừng những phương châm của thời đại
mình, song từ đó tôi quyết chí, và chỉ nấn ná đủ thời gian mà các mâu
thuẫn cần, để kích thích ý chí ấy và khiến nó chiến thắng.
Trong khi tôi triết lý về các nghĩa vụ của con người, thì một biến
cố xảy đến khiến tôi suy nghĩ kỹ hơn về các nghĩa vụ của tôi. Thérèse
mang thai lần thứ ba. Quá thành thật với bản thân, quá kiêu hãnh trong
nội tâm nên không muốn phủ nhận nguyên lý của mình bằng hành vi
của mình, tôi bèn xem xét dự định về những đứa con của tôi, xem xét
quan hệ của tôi với mẹ chúng, dựa trên những điều luật của tạo hóa,
của công lý và lẽ phải, và dựa trên những điều luật của cái tôn giáo
thuần khiết, thiêng liêng, vĩnh cửu giống như đấng tạo ra nó, mà con
người đã làm vấy bẩn trong khi giả vờ thanh lọc nó, mà những công
thức của họ đã khiến nó chỉ còn là một tôn giáo nói suông, bởi vì quy
định điều bất khả thi có khó khăn gì mấy khi tự miễn cho mình khỏi
thi hành điều đó.
Nếu như tôi sai lầm ở kết quả, thì không gì đáng ngạc nhiên hơn
trạng thái an tâm của tôi khi buông mình cho những sai lầm ấy. Nếu
như tôi thuộc hạng người sinh ra có nhiều nết xấu, không chịu nghe
tiếng nói dịu hiền của thiên nhiên, bên trong những kẻ này chẳng bao
