tưởng tôi ắt phải diễn ra một biến động đột ngột như thế nào, khi mà,
từ những kế hoạch làm giàu huy hoàng tôi bỗng thấy mình rơi xuống
cảnh khốn cùng trọn vẹn nhất, và buổi sáng sau khi đã suy xét về việc
lựa chọn tòa cung điện mình sẽ ở, buổi tối tôi thấy mình lâm vào cảnh
ngủ đường. Mọi người sẽ tưởng tôi bắt đầu phó mình cho một nỗi
tuyệt vọng càng ác nghiệt hơn vì niềm ân hận về những sai lầm ắt phải
nhức nhối, trách móc rằng toàn bộ nỗi bất hạnh của mình là do mình
tự chuốc lấy. Không hề có chuyện đó. Lần đầu tiên trong đời, tôi vừa
bị nhốt hơn hai tháng trời; cảm giác đầu tiên tôi nếm trải là cảm giác
về sự tự do mà mình đã lấy lại được. Sau một thời gian dài khuất phục,
trở lại làm chủ bản thân và làm chủ hành động của mình, tôi thấy mình
ở giữa một thành phố lớn dồi dào tài nguyên, đầy những người có địa
vị, mà tài năng và giá trị của tôi thế nào cũng khiến tôi được đón nhận
ngay khi họ biết đến tôi. Hơn nữa, tôi còn tha hồ thời gian để đợi, và
tôi thấy hai mươi franc có trong túi như một kho tàng không sao vơi
cạn. Tôi có thể tùy ý sử dụng nó, chẳng báo cáo với ai hết. Đây là lần
đầu tiên tôi thấy mình giàu đến thế. Không hề nản chí và khóc lóc, tôi
chỉ thay đổi hy vọng mà thôi, và lòng tự ái chẳng mất mát gì ở chỗ
này. Chưa bao giờ tôi cảm thấy mình tin tưởng và an tâm nhiều đến
thế; tôi ngỡ sự nghiệp của mình đã thành, và tôi thấy thật tuyệt khi chỉ
có nghĩa vụ với riêng mình mà thôi.
Việc đầu tiên tôi làm là thỏa mãn lòng hiếu kỳ bằng cách đi khắp
thành phố, dù chỉ để chứng tỏ rằng mình tự do. Tôi đi xem người ta
canh gác; quân trang quân dụng khiến tôi rất thích thú. Tôi đi theo các
đám rước; tôi thích lối hợp xướng của các tu sĩ; tôi đi xem cung điện
của nhà vua; tôi đến gần đó sợ sệt; nhưng thấy những người khác đi
vào, tôi bèn làm như họ; người ta để mặc. Có lẽ tôi được ân huệ ấy là
nhờ cái bọc nhỏ cắp dưới nách. Dù thế nào chăng nữa, tôi cũng đánh
giá cao bản thân khi thấy mình ở trong cung điện này; tôi đã coi mình
gần như một người cư ngụ tại đó rồi. Cuối cùng, đi đi lại lại mãi, tôi
mệt mỏi; tôi đói, trời nóng: tôi vào một hàng bán các thức ăn từ sữa;
