Trong cuộc khởi nghĩa ngày 12 tháng 5 năm 1839, ở phố Saint Martin có
một cụ già tàn tật kéo một cái xe bò, trên cắm cái cờ tam tài như cái giẻ rách,
trong xe có mấy bình nước gì đấy. Cụ cứ đi đi lại lại từ chiến lũy đến quân
đội rồi từ quân đội đến chiến lũy, mời cả đôi bên uống nước dừa chẳng thiên
vị bên nào, hết mời quân Chính Phủ lại mời những người bạo động. Thật là
kỳ lạ hết chỗ nói: Đó chính là đặc tính của các cuộc bạo động ở Paris, khác
hẳn mọi thủ đô. Muốn được thế phải có hai điều: Cái vĩ đại của Paris và tính
vui nhộn của nó. Phải là thành phố của Voltaire và của Napoléon mới thế.
Thế mà lần này, trong cuộc nổi loạn ngày 5 tháng 6 năm 1832, thành phố
vĩ đại này cảm thấy có một cái gì có vẻ khỏe hơn nó. Nó đâm sợ. Khắp nơi,
cả trong những khu phố xa nhất và ít liên quan nhất, cửa sổ, cửa lớn, cửa
chớp giữa ban ngày cũng đóng kín mít. Người can đảm cầm khí giới, kẻ nhát
gan chạy trốn. Loại khách qua đường bận rộn và vô tư biến đâu mất. Nhiều
phố vắng tanh như vào lúc bốn giờ sáng. Tin tức hung dữ lan ra, những chi
tiết dễ sợ truyền đi: Nào họ đã chiếm được nhà Ngân Hàng, nào chỉ riêng
trong tu viện Saint Merry, họ đã đông đến sáu trăm, mai phục ở đấy, lấy nhà
thờ làm pháo đài để bắn ra, nào quân chính quy không đáng tin ấy, nào
Armand Carrel
đi gặp Thống Chế Clausel và Thống Chế đã nói: “Ông
hãy có một trung đoàn đã!" Nào Lafayette ốm nhưng đã tuyên bố với họ:
“Tôi tán thành các bạn. Tôi sẽ theo các bạn bất kỳ ở đâu miễn là có chỗ đủ
đặt một cái ghế", nào phải đề phòng cẩn thận chứ đêm nay sẽ có bọn vào
cướp những ngôi nhà ở nơi hẻo lánh của Paris (quả cảnh sát thực giàu óc
tưởng tượng, đúng là một Anne Radcliffe
nào một đội pháo đã bố trí ở phố Aubry Le Boucher, nào Lobau và Bugeaud
đang bàn tính và nửa đêm hay chậm lắm là tảng sáng, bốn cánh quân sẽ đi từ
bốn ngả ập vào trung tâm của quân bạo động, cánh quân thứ nhất từ ngục
Bastille, cánh quân thứ hai từ cửa ô Saint Martin, cánh quân thứ ba từ Grève,
cánh quân thứ tư từ Xóm Chợ, nào là chuyến này chưa biết rồi sẽ ra sao
nhưng chắc chắn là nghiêm trọng. Người ta thấy Thống Chế Soult do dự nên
đâm lo. Tại sao ông ta không tấn công ngay? Rõ ràng ông ta đang suy nghĩ
nhiều. Con sư tử già hình như đánh hơi thấy trong bóng tối này có một con
quái vật chưa hề gặp.
Đêm đến, rạp hát không mở cửa, những đội tuần tiễu đi đi lại lại có vẻ tức
