X
PARIS ĐÂY, NGƯỜI ĐÂY
Cũng để tóm tắt tất cả một lần nữa, chú nhóc của Paris, ngày nay, cũng
như chú Gracculus thành Rome xưa, đó là hình ảnh nhân dân trẻ con mang
trên trán vết nhăn của thế giới già cỗi.
Chú nhóc là một vẻ đẹp của quốc gia nhưng cũng là một bệnh tật. Bệnh
tật này phải chữa. Chữa cách nào? Bằng ánh sáng. Ánh sáng làm cho mọi vật
lành mạnh. Ánh sáng làm cháy sáng. Tất cả những ánh sáng tốt lành của xã
hội đều bắt nguồn từ khoa học, văn học, nghệ thuật, giáo dục. Hãy đào tạo
những con người. Hãy làm cho họ sáng lên để họ tỏa hơi nóng làm ấm chúng
ta. Sớm muộn vấn đề giáo dục toàn dân rực rỡ sẽ được đề ra với uy lực
không gì cản nổi của chân lý tuyệt đối, thực sự và lúc bấy giờ những kẻ lãnh
đạo, dưới ánh sáng của tư tưởng Pháp sẽ phải chọn một trong hai điều này:
Những thiếu niên của nước Pháp, hay những nhóc của Paris, những ngọn lửa
trong ánh sáng hay những bóng ma trơi trong đêm dày.
Chú nhóc biểu hiện Paris và Paris biểu hiện thế giới. Vì Paris là một số
tổng hợp, Paris là đỉnh của loài người. Tất cả cái thành phố kỳ diệu ấy là một
sự rút ngắn tất cả những nếp sống đã chết đi và những nếp sống hiện hành.
Ai nhìn Paris tưởng nhìn thấy cả những tầng sâu của tất cả lịch sử và giữa
những tầng đó là những bầu trời và những ngôi sao. Paris có đền Capitole,
Tòa Thị Sảnh, có một đền Parthénon, nhà thờ Đức Bà, có một đồi Aventin,
ngoại ô Saint Antoine, có một Asinarium, một trường Sorbonne, một đài
phong thần Panthéon, một con đường Thiêng, tức đại lộ Italiens, một Phong
Tháp tức là dư luận quần chúng: và Paris thay cái tội bêu thây bằng cái lố
bịch. Majo (chàng công tử Tây Ban Nha), của Paris là chàng Faraud (chàng
công tử Paris), người Transtévérin (dân ngoại ô thành La Mã) là dân
Faubourien, anh Hammal (phu khuân vác ở các nước Hồi Giáo) của nó là
chú Fort De La Halle (phu khuân vác ở chợ Paris), anh Lazzarone (dân lang
thang, lưu manh ở Ý) là bọn Pègre (dân lưu manh du côn ở Paris), chàng
Cockney (hạng ăn chơi ở thành Luân Đôn) là cậu Gandin (chàng công tử bột
ở Paris). Tất cả cái gì ở xứ khác có, Paris cũng có. Chị hàng có poissarde của
