XIII
CHÚ BÉ GAVROCHE
Tám hay chín năm sau những sự việc kể trong phần thứ hai của câu
chuyện này, người ta thường thấy trên đại lộ Temple và ở trong vùng
Château D’Eau, một em trai nhỏ khoảng mười một, mười hai tuổi, có thể coi
là ứng đáp đúng các lý tưởng “chú nhóc" phác họa trên kia, nếu với cái cười
của tuổi em trên môi, trái tim em không hoàn toàn âm u và trống rỗng. Em
bé đó cũng mặc một cái quần dài, nhưng lại không phải của cha em, một cái
áo cánh ngắn, nhưng lại không phải của mẹ em: Những người từ thiện nào
đó đã cho em quần áo ấy. Thế mà em cũng có cha và có mẹ. Nhưng cha em
không nghĩ đến em và mẹ em không yêu em. Em bé ấy là một trong những
em nhỏ đáng thương hơn cả, có cha, có mẹ mà lại mồ côi. Em bé ấy không ở
đâu khoan khoái bằng ở ngoài đường. Những viên đá lát đường không rắn
bằng trái tim mẹ em. Với một cái đá, bố mẹ em đã vứt em vào cuộc đời và
thế là em đã bay đi.
Đó là một chú bé vui nhộn xanh xao, nhanh nhẹn, tinh khôn, ưa chế giễu,
có vẻ mặt hoạt bát mà ốm yếu. Chú đi, chú lại, chú hát, chú cười, chú mò
rãnh, ăn cắp vặt một tí, nhưng vui vẻ như con mèo hay con chim sẻ; chú cười
khi người ta gọi chú là “nhãi ranh” nhưng tức giận khi người ta gọi chú là
“mất dạy”. Chú không có nhà ở, không có bánh ăn, không có lửa sưởi, không
có ai yêu, nhưng chú vui sướng vì tự do.
Khi những em nhỏ đáng thương ấy trở thành người thì hầu hết bị cái cối
xay của xã hội bắt gặp và nghiền nát nhừ, nhưng khi các em còn nhỏ, thì các
em thoát khỏi được vì các em bé bỏng, chỉ một cái lỗ hổng nhỏ cũng đủ cứu
được các em. Nhưng dù bị cha hay mẹ mang con bỏ chợ như vậy, đôi khi cứ
cách hai hay ba tháng, em lại nói: “Chà! Mình phải viếng thăm bà bô một
chút chứ!”, thế là em rời đại lộ, bỏ rạp xiếc, cửa ô Saint Martin, đi xuống bờ
sông, qua cầu, ra ngoại ô, đến khu Salpêtrière, rồi đến đâu? Đến cái số nhà
50-52 mà bạn đọc đã biết, đến cái nhà nát Gorbeau.
Cái nhà nát số 50-52 thường vắng vẻ bỏ không và luôn luôn mang cái
biển: “Có phòng cho thuê”, hồi ấy, thật là hãn hữu, lại có mấy người ở; và
