nằm ở trái tim cơ, từ bụng, từ “lòng”, và hồi đó ta cho rằng tâm hồn tỏa
khắp cơ thể. Còn bây giờ, đa số nghĩ là cái đầu là tinh thần, và cho rằng
điều đó là do họ tự nghĩ ra, bởi họ chưa bao giờ nghe nói về Descartes cả.
Người xưa còn cho rằng phần hồn là không có giới hạn, bởi người xưa
không suy nghĩ theo kiểu tách biệt giữa mình và thế giới. Còn bây giờ, ở
thế giới bên ngoài thung lũng này, cứ nghĩ đến linh hồn là người ta nghĩ
ngay tới cái gì đó có hình dạng y như cơ thể mình, thật ra đó chỉ là điều
được truyền cho mọi trẻ con bởi thành kiến của những bác sĩ, những nhà
ngoại cảm, những nhà thần kinh học.
- Có lẽ anh cũng nghĩ rằng nhiều đau khổ của con người đến từ những sự
kiện của tuổi thơ hay của quá khứ? Một phụ nữ có vẻ khá lớn tuổi bắt đầu
nói. Nhưng có những bộ lạc đến giờ vẫn chưa cảm nhận dòng chảy của thời
gian... Họ chẳng thấy có quá khứ hay hiện tại, cũng không có ý niệm về
tương lai. Điều mà nhiều người tin là có thể giải quyết nhiều vấn đề bằng
cách chữa lành quá khứ đến từ Freud.
Và cả điều này cũng rất phụ thuộc văn hóa. Có nhiều đất nước chịu ảnh
hưởng ít hơn nhiều từ ông chú Sigmund. Dân chúng nước họ ít có niềm tin
này hơn... Anh thấy đó, ngay thói quen bắt tay nhau cũng mới bắt đầu có
vài trăm năm nay thôi. Tuy nhiên ngày nay bộ não đã quen với việc này
đến mức mà nếu tôi đưa tay ra bắt tay anh, rồi khi anh đã chìa tay ra rồi mà
tôi đột ngột chuyển hành động của mình khác đi: anh có thể rơi vào trạng
thái thôi miên!
Đàn ông và phụ nữ quanh tôi đều gật gù. Người phụ nữ vừa lên tiếng có
vẻ có kinh nghiệm dày dặn hơn nhiều người khác, có thể từ tuổi tác của bà
– mặc dù cũng có những người khác có vẻ nhiều tuổi chưa thấy nói câu
nào. Tất cả lắng nghe chăm chú.
Bước ít dễ dàng nhất để đi đến sự cân bằng tâm trí chính là sự giải phóng
khỏi tất cả những sơ đồ mà chúng ta đã được nhồi nhét, vì chúng chỉ là
những quy ước để diễn đạt sự thật, những dữ liệu đến từ một thời kỳ, một
lục địa, một quốc gia... Montesquieu giải thích rằng: “Chúng ta đón nhận
ba nền giáo dục khác nhau thậm chí xung đột nhau: từ cha mẹ, từ thầy cô,
