quyết ra tay nâng gánh nặng. Hán sau này, biến thành phong trào, này công
lý, này cường quyền, rồi có một phe được, sao vội sa chân chai suối, đời
đang ở thế kỷ 20, mà sao rẽ bước qua đường?”
Nắng gió, xương già phơi hải đảo,
Nhớ thương, con trẻ khóc Côn Lôn.
(Câu đối Côn Lôn)
Được tin cụ Phan Chu Trinh mất, ông Phạm Quỳnh trong báo Nam
Phong số 103 năm 1926, có viết như sau:
“Nước Nam mới mất một bậc chí sĩ là cụ Phan Chu Trinh. Từ nay, tên cụ
sẽ ghi vào sử sách, làm tiêu biểu cho một thời kỳ đau đớn trong lịch sử
nước nhà. Thời kỳ ấy là cái thời kỳ mà lòng ái quốc bị coi là một tội vạ,
người nào nhiệt thành yêu nước là người ấy khốn khó đến thân”. (Sách
“Nhà cách mạng Nguyễn Thế Truyền” của Đặng Hữu Thụ trang 33).
Cũng theo sách đã dẫn, trang 37 thì “Khi cụ Phan Chu Trinh qua đời, cụ
Phan Văn Trường hô hào trên báo “La Cloche Felée”, yêu cầu đồng bào
làm đám tang thật linh đình, vĩ đại, để tỏ lòng tri ân nhà chí sĩ… Cũng do
lời kêu gọi ấy, nên số tiền lạc quyên của đồng bào Nam, Trung, Bắc gởi cụ
lên tới 10.000 đồng (300 lượng vàng lúc đó). Số tiền này đã trao cho một uỷ
ban mua đất, xây lăng mộ gần phi trường Tân Sơn Nhứt.
Câu đối của ông Huỳnh Thúc Kháng như sau:
“Suối vàng thêm một ma chí sĩ, xã hội sẽ thiếu một người đạo sư mở mặt
xem qua đó phong trào, thương phường hậu tử.
Hán học cũ là nhà danh giá, Tây học mới là vai cự phách, cờ Tây đêm
hiện thời nhân vật được mấy tiên sinh.”
Báo “Việt nam hồn” do ông Nguyễn Thế Truyền chủ trương (Tờ “Việt
nam hồn” do Nguyễn Ái Quốc chủ trương ban đầu đã chết) số 5, tháng 5-
1926 có đăng bài báo bằng tiếng Pháp (trích từ báo “La Cloche Felée” ngày
4-4-1926), thuật lại đám tang vĩ đại của cụ Phan Chu Trinh, nói đến các bài
diễn văn của ông Bùi Quang Chiêu, Huỳnh Thúc Kháng đọc lúc hạ huyệt,
nói đến các nhà báo Pháp và Việt tiễn đưa cụ Phan đến nơi an nghỉ cuối
