chức thầy tế của đền thờ hay bị cúng tế như một con thú - như chính vua
Uruk, chí ít trong thời kỳ cổ xưa nhất, có lẽ đã bắt chước nghi thức tế lễ của
vị thần vườn Dumuzi chăng? Điều này cũng không thế biết, nhưng chúng ta
biết rõ sự hy sinh của con người không vượt xa hơn người Sumer, vì các nhà
khảo cổ học đã khai quật những phòng ngủ bị chôn vùi của các vị vua đã
chết được chôn cất cùng toàn bộ gia đình, tùy tùng và nô bộc của họ.
Nếu có thể quay trở về đúng thời kỳ Sumer cổ đại, giống như những
nhân vật trong một bộ phim của Steven Spielberg, chúng ta sẽ nhận thấy nền
văn hóa này thật hấp dẫn và thậm chí là khiêu dâm, nhưng rồi xa lánh và
thậm chí cảm thấy ghê tởm, đáng sợ và nguy hiểm. Cuộc sống con người
được xem như là một sự tái hiện yếu ớt về cuộc sống trên thiên đường vĩnh
cửu, bị chi phối bởi định mệnh vượt ra ngoài phạm vi quyền lực bị giới hạn
một cách đáng thương của loài người. Các thần đã quyết định số phận của
một người được viết trên các vì sao và không thể nào bị thay đổi.
Và không có một nhân vật nào trên thiên đường quan trọng hơn mặt
trăng, hình ảnh thiên đường về cuộc sống trần tục đó được sinh ra, tròn dần
lên rồi khuyết đi và biến mất giống như vòng đời của một con người, rồi
quay trở lại cuộc sống mới, chính xác xảy ra trong phạm vi trần tục.
Rất lâu trước khi những đô thị của Sumer mọc lên bên bờ sông Tigris
và Euphrates, và rất lâu trước khi con người nghĩ đến việc làm nông và chăn
nuôi, những sinh vật đầu tiên trên trần gian ngước nhìn lên bầu trời với sự
tập trung chú ý và trí thông minh đã có những ý nghĩ này. Sự nhận thức về
cuộc sống ngẫu nhiên trên trần gian giống như sự phản ánh thoáng qua của
cuộc sống vĩnh hằng trên thiên đường, thực chất là ánh phản chiếu đặc biệt
của mặt trăng lên điều kiện sinh sản, giao cấu và cái chết cá nhân thuộc về
trần thế của chúng ta - và rồi sự tái sinh của các loài - những tư tưởng như
thế diễn tả kinh nghiệm tôn giáo nguyên thủy của loài người và thiết lập nền
móng cho tất cả các tôn giáo cổ xưa nhất ở trên thế giới.
Một số nền văn hóa tiền sử coi mặt trăng là đàn bà, một số khác thì lại
coi mặt trăng là đàn ông, nhưng luôn luôn được gắn kết chặt chẽ với cơ thể
của người phụ nữ giống như mặt trăng phát triển theo chu kỳ hàng tháng; và
