YẾU TỐ, NHÂN TỐ, NGUYÊN TỐ
Yếu tố là nguyên chất tất yếu để cấu thành vật thể. Nếu không có yếu
tố thì không hình thành được (élément, facteur).
Thí dụ : « nước, đất, lửa, không khí là những yếu tố cấu tạo trái đất ».
Hay : « Nếu anh không cho tôi phương tiện, tôi sẽ không có đầy đủ yếu tố
để làm việc ». Hay : « Về phương diện chánh trị, nắm vững quần chúng là
yếu tố căn bản để thành công ».
Nhân tố là chất mầm của một sự vật hoặc một hiện tượng nó chứa
đựng nguyên nhân của sự việc sẽ tới. Thí dụ : « Do sự phát triển của hội
họa, ngày nay đã thấy xuất hiện nhiều nhân tố mới cho chủ nghĩa siêu chân
». Hoặc : « Sự đàn áp đẫm máu về sau này mới là nhân tố sụp đổ hoàn toàn
của chế độ Ngô Đình Diệm ».
Nhân đây là cái nhân, nguyên nhân. Nhiều ông đọc diễn văn cho đồng
bào quốc dân, nói ở ti vi, lại lầm nhân là người ! Thực vậy có nhiều người
hiểu lầm chữ « nhân tố », cho nhân tố là người, nguyên nhân về người
(trong khi yếu tố nói về vật !) nên người ta đã nghe thấy có ông diễn thuyết
hét lên : « Do nhân tố mỗi ngày mỗi đông, Nhật đã phải làm cuộc chiến
tranh Đại Đông Á ! ». Nói như vậy là sai, không đúng.
Do nghĩa rộng của hai danh từ « yếu tố » và « nhân tố », nhiều lúc ta
có thể dùng lộn mà người nghe vẫn hiểu. Thí dụ khi nói « Thất bại là yếu tố
của thành công », thay vì ta nói cho rõ hơn « càng thất bại ta càng có nhiều
yếu tố để thành công » hoặc muốn nói ngắn hơn « Trong thất bại đã có
những nhân tố để thành công sau này ».
Nguyên tố ít dùng hơn hai danh từ trên. Nguyên tố là những vật thể
không thể dùng hóa học mà phân chất ra được (corps simple). Vàng, bạc là
nguyên tố. Trước đây, khoa học đã tìm thấy 92 nguyên tố đơn trong sự cấu
tạo vũ trụ.
