BÌNH ĐẲNG, SỰ KỲ VỌNG VÀ LÒNG ĐỐ
KỴ
1.
Chúng ta đều quen thuộc với những lợi ích của hai nghìn năm văn
minh phương Tây: mức tăng phi thường về của cải, nguồn cung cấp
lương thực, tri thức khoa học, tính sẵn có của hàng hóa tiêu dùng, an
ninh thể chất, tuổi thọ dự kiến và cơ hội kinh tế. Có lẽ điều khó nhận
thấy hơn, và phức tạp hơn, là những bước tiến ấn tượng về vật chất
này diễn ra đồng thời với một hiện tượng mà bài nói chuyện của
Nixon với khán giả Xô Viết đã không đề cập đến: sự gia tăng mức lo
âu về địa vị trong những công dân phương Tây bình thường, nghĩa là
tăng mức độ quan tâm đến tầm quan trọng, thành tựu và thu nhập.
Nghịch lý thay, một sự sụt giảm đột ngột về sự thiếu thốn trên
thực tế có thể đi cùng với một cảm thức hay nỗi sợ tiếp diễn, thậm chí
gia tăng, về sự túng thiếu. Ân huệ có được sự giàu có và những khả
năng vượt xa bất cứ sự tưởng tượng nào của những tổ tiên đã cày bừa
trên thứ đất trồng được chăng hay chớ của châu Âu thời trung cổ, song
những người dân thời hiện đại vẫn cho thấy khả năng cảm nhận đáng
kể rằng việc họ là ai hoặc họ có những gì đều vẫn là chưa đủ.
2.
Những cảm giác thiếu thốn như thế xem ra có thể dễ hiểu hơn nếu ta
xem xét cái tâm lý ẩn sau phương cách mà chúng ta quyết định một
cách chính xác bao nhiêu là đủ. Sự đánh giá của chúng ta về cái sẽ
kiến tạo nên một hạn mức thích hợp cho bất kỳ điều gì, chẳng hạn, của
cải hay sự quý trọng, không bao giờ xuất hiện độc lập; thay vào đó,
chúng ta đưa ra những cách xác định như thế bằng việc so sánh hoàn
cảnh của mình với hoàn cảnh của một nhóm tham chiếu, một nhóm
