người mà ta tin là giống như chúng ta. Có vẻ như chúng ta không thể
đánh giá đúng những gì ta có vì giá trị tự thân của nó, thậm chí còn
đánh giá trái ngược so với tổ tiên trung cổ của ta. Chúng ta không thấy
ấn tượng trước việc chúng ta thịnh vượng ra sao xét theo nghĩa lịch sử.
Chúng ta coi mình là may mắn chỉ khi nào ta có nhiều bằng, hoặc hơn,
so với những người cùng sinh ra và lớn lên, cùng làm việc, có cùng
bạn bè hay tương đồng với ta trong địa hạt công cộng.
Nếu chúng ta buộc phải sống trong một mái nhà tranh gió lùa,
kham khổ và phải quỳ gối trước quy tắc khắc nghiệt của một kẻ quý
tộc sở hữu một lâu đài lớn, ấm cúng, song lại nhận thấy tất thảy những
người ngang bằng đều sống y như chúng ta, thì hoàn cảnh của chúng
ta sẽ có vẻ bình thường hơn hẳn, thật đáng tiếc, chắc hẳn rồi, nhưng
không phải là mảnh đất màu mỡ cho lòng đố kỵ. Tuy nhiên, nếu chúng
ta có một căn nhà ấm cúng, một công việc thoải mái, nhưng qua một
cuộc họp lớp đáng lẽ không nên đi, ta biết được một số bạn bè ngày
xưa (đây đích thị là một nhóm tham chiếu hấp dẫn hơn cả) giờ đây ngụ
trong những căn nhà lớn hơn ta, mua được bằng đồng lương từ những
công việc thú vị hơn ta, hẳn chúng ta trở về nhà ôm ấp một cảm xúc
mãnh liệt về sự bất hạnh.
Đó là cảm giác mà chúng ta đôi khi có thể, trong những tình
huống khác nhau, là một ai đó khác với con người mình, một cảm giác
bị kích thích bởi sự phơi mình trước các thành tựu vượt trội của những
người ta xem là ngang bằng với mình - đã tạo ra nỗi lo âu và ấm ức.
Giả sử, nếu ta thấp nhưng sống giữa những người có cùng chiều cao
với mình, ta sẽ không bị quấy nhiễu quá mức bởi những câu hỏi về
kích thước.
Nhưng nếu những người khác trong nhóm chỉ cao lớn hơn ta một
chút, rất có thể ta sẽ cảm thấy một nỗi băn khoăn đột ngột và trong
lòng chất chứa nỗi bất mãn và đố kỵ, mặc dù chúng ta không hề thấp
đi dù chỉ một phần nghìn milimét.
