Nguyễn Khắc Xương
Nữ tướng thời Trưng Vương
BÁT NẠN
ĐẠI TƯỚNG
Trang Phượng Lâu là nơi gò rậm đầm sâu nằm bên sông Lô thuộc cố đô
Văn Lang cũ. Thời Tô Định nhà Đông Hán làm thái thú quận Giao Chỉ,
Phượng Lâu trang thuộc châu Bạch Hạc.
Phượng Lâu có nhiều đầm hồ, khe suối quanh co trong một vùng cỏ cây
rậm rạp, đồi nọ tiếp gò kia, nhà dựng trên đồi, đá xếp thành bực. Nhà nào
cũng có dăm bảy ống nước dựng đầu nhà. Dân trồng lúa tẻ lúa nếp ở các
tràn ruộng lầy, và bắt cua kiếm cá, bẫy thú, đào củ mà sinh sống. Con trai
con gái lớn lên, mùa xuân rủ nhau hát đối từng đôi một, ưng ý nhau thì con
gái đưa con trai về nhà mình mời trầu cau và hát ở nhà.
Vũ Công Chất là hào trưởng ở Phượng Lâu, được giao quyền trông coi
mười hai trang trong hạt, đầu nhà treo chiếc trống lớn mặt da trâu, tang gỗ
mít, mỗi khi có việc, gõ trống một hồi là dân làng đến cùng làm. Nhà có
người hầu trai, người hầu gái, có chó để săn và giữ nhà, có ngựa để cưỡi.
Hào trưởng họ Vũ lấy Hoàng Thị Mầu người cùng trang thương yêu nhau
đằm thắm, hợp ý đẹp lòng, ăn ở với nhau rất hoà thuận. Vũ công biết nghề
thuốc, thường đi xa nhà hàng tháng tìm kiếm lá thơm rễ quý ở các vùng,
dạo gót khắp 36 châu hái thuốc và chữa bệnh. Mọi việc nhà cửa cũng như
việc các trang vẫn giao phó cho vợ lo liệu. Vũ công thường đến làm thuốc
ở Mãn Châu. Một hôm đi hái thuốc, Vũ công gặp một toà cổ miếu tường đổ
mái xiêu, nồi hương lạnh ngắt, rêu như xanh thềm. Vũ công đang tần ngần
với cảnh, chợt thấy có một lão ông quắc thước gánh hai bó củi đi tới, mới
vái chào lão ông và hỏi chuyện về toà cổ miếu. Lão ông đặt gánh củi cùng
ngồi nói chuyện, nhờ thế họ Vũ được biết đây chính là miếu thờ Sơn Tinh
công chúa húy Ngọc Hoa là vợ Sơn thánh Tản Viên. Miếu này xưa kia vẫn
được tiếng là linh thiêng, nhưng trải qua nhiều phen biến loạn, dân cư phiêu
