München; hãy xem tấm gương công nghiệp hóa của một quốc gia đi sau
nhưng cuối cùng tiến lên hàng đầu thế giới thế nào, vươn lên tự chính sức
mình, trong tinh thần tự lực tự cường, không có ODA, BOT, FDI vân vân;
từ cái mác “Made in Germany” để bị kỳ thị và làm nhục rồi trở thành
thương hiệu hàng đầu thế giới thế nào. Những giá trị nào, đức tính nào đã
hun đúc những con người làm nên lịch sử kỳ diệu ấy khiến thế giới phải
khâm phục?
Có thể nói, nước Đức của thế kỷ XIX là nước Đức của minh triết và
khoa học, vì thế lao động sáng tạo và phẩm chất siêng năng được giải
phóng, nhờ đó từ các tiểu vương quốc Phổ đã vươn lên thành một cường
quốc Đức, đã mau chóng vượt qua Anh và Pháp - hai đế quốc mạnh nhất
châu Âu thời đó - với những bước đi đầy ấn tượng: 1810 xóa bỏ chế độ
nông nô, 1870 hoàn thành công nghiệp hóa, 1871 thực hiện xong việc
thống nhất các tiểu vương quốc Phổ thành nước Đức, 1879 phát triển kinh
tế đuổi kịp Anh, 1913 vượt Anh...
Có thể nói, minh triết tạo ra sự phát triển của nước Đức trong thế kỷ
XIX bắt đầu từ sự thôi thúc “Người ta phải làm cho quốc gia quen tự cai
quản công việc của mình và ra khỏi tình trạng non trẻ - Không phải là cho
phép, mà là ra lệnh Nhân dân phải tự cai quản chính mình...” (Karl
Freiherr vom Stein). Minh triết ấy là triết lý: “Nếu muốn tiến vào thế giới
vô hạn/ Hãy đi về mọi phía trong thế giới hữu hạn này..(W. Goethe).
Khoa học làm nên nước Đức thế kỷ XIX không phải duy nhất chỉ nhằm
vào giải thích tự nhiên - điều đó một phần từ niềm khao khát sâu xa của
con người từ nghìn năm, mà trước hết là làm chủ tự nhiên để phục vụ cho
xã hội, theo đúng tinh thần Francis Bacon bốn thế kỷ trước...
Minh triết và khoa học ấy thông qua phát triển giáo dục đã tạo ra sức
mạnh đổi đời và phát triển quốc gia. Tự do giảng dạy và tự do học của
Wilhelm von Humboldt với tất cả sự trung thực và tính khoa học của nó
có thể có được dành cho khoa học là tinh túy của nền giáo dục Đức, để rồi
lan tỏa khắp thế giới như tinh hoa sau đó.
Đọc xong, tôi thực sự muốn nói: Nước Đức của thế kỷ XIX - phôi thai
từ thời khai sáng (Aufklärung) - là nước Đức của minh triết, của khoa
