thì một số đông trong giới khoa học chịu ảnh hưởng của Goethe và Kant ở
nhiều mức độ khác nhau. Goethe và Kant là những người có hàm lượng tư
duy khoa học lớn trong các tác phẩm thi ca hay triết học của mình. Hai
ông cũng là những nhà khoa học. Albert Einstein đọc Kant lúc 13 tuổi.
C.F. Gauss đọc “Kritik der reinen Vernunft” của Kant ba lần và đến lần
thứ ba mới “ngộ”.
Sinh ra trên nước Đức là sinh vào một truyền thống văn hóa phong phú.
Sinh ra trên nước Đức cũng là sinh vào một quốc gia của trường học
(Schulstaat). Các trường trung học phổ thông Gymnasien,
Oberrealschulen và Realgymnasien là nơi chuẩn bị bệ phóng tốt nhất cho
học sinh lên đại học. Đặc biệt Gymnasien là loại “trường bác học”,
“Gelehrtenschulen”, cấp quốc gia, dành cho élite, nhằm vào sự phát triển
toàn diện của cá nhân theo lý tưởng Hy lạp, trong khi các trường khác
hướng học sinh vào các ngành khoa học nhiều hơn. Trường đại chúng,
Volksschulen, dành cho số đông học sinh xuất thân từ các tầng lớp nghèo,
được nhà nước đặc biệt chú ý, nhằm phát triển năng khiếu đa dạng tiềm
tàng trong thiếu niên, không những chuẩn bị cho học sinh đi vào các
ngành nghề theo những năng khiếu khác nhau, hoặc có thể đưa học sinh
lên các loại trường cao hơn nói trên, mà trước hết và trên hết giáo dục cho
học sinh biết yêu những giá trị đạo đức, những đức tính cao quý cho bản
thân, gia đình, quốc gia và xã hội, làm cho học sinh trở thành những con
người và công dân có văn hóa. Nền giáo dục phổ thông Đức đã không
ngừng được cải cách. Năm 1900 có tất cả 400 tạp chí sư phạm! Tất cả hệ
thống giáo dục Đức nhằm phát triển toàn diện tinh thần, trí tuệ và đạo đức
của thế hệ trẻ, chuẩn bị cho một xã hội mới, xã hội công nghiệp hiện đại.
Nhà nước Đức là nhà nước của trường học, ein Schulstaat. Các thầy cô
của Volksschulen đã tự hào chính là những người đã chiến thắng các trận
đánh có ý nghĩa Königgrätz (trước Áo, 1866) và Sedan (trước Pháp,
1870). Chính nền giáo dục đại chúng với chất lượng cao và toàn diện đã
tăng cường sức mạnh của nhân dân gấp bội.
Còn một điều cần phải được nói thêm nhưng không kém quan trọng.
Vua Phổ là những người bảo trợ cho khoa học kỹ thuật, ý thức được tầm
quan trọng của nó, xem đó là lĩnh vực để nước Đức nâng cao uy tín và vị
