không có chuyện gì nghiêm trọng xảy ra. Lúc vào thi chúng tôi luôn đi cùng
nhau hoặc sớm nhất hoặc muộn nhất. Rapha đọc to phiếu thi, làm bộ phân vân
chưa hiểu hết đề, tôi nhanh chóng viết ra các đáp án và bằng nhiều cách tuồn
vào cho nó, và Rapha chỉ việc đọc ra. Tất nhiên đôi khi cũng có sự cố, ví dụ
khi Rapha quên đọc lớn tiếng đề thi. Lúc đó phải xoay ra nhắc bài cho nó. Đối
với giáo viên sửng sốt ngạc nhiên chúng tôi giải thích là vì đã cùng nhau
chuẩn bị thi.
Tất nhiên, Rapha còn lâu mới đần, cậu ta đọc khá nhiều và sắc sảo, nhưng
chỉ làm những điều mình thích. Cậu tađọc chủ yếu là truyện trinh thám, hiểu
biết tốt kỹ thuật. Thường bỏ giờ học. Cậu ta có thể xuất hiện vào giữa buổi
học, ngủ gật trên lớp, nhưng say mê tập luyện thể thao, có phần hơi quá hăng.
Đối với cậu ta, cũng như trong nhiều thứ đối với tôi, thể thao là phương pháp
để tự khẳng định bản thân, giải tỏa năng lượng tích lũy, cơ hội gặp gỡ với bạn
bè bên ngoài trường đại học. Tôi là thành viên của đội tuyển trường môn vật
tự do, còn Rapha - môn quyền Anh, vì cậu ta là vận động viên hạng nhất của
cả hai môn. Khác với Rapha tôi sợ làm gãy mũi, hỏng mặt và chú ý nhiều hơn
tới diện mạo bên ngoài của mình. Cố gắng làm sinh viên ưu tú, thực hiện công
tác xã hội của đội trưởng đội bảo vệ, để đến năm thứ ba hoặc cùng lắm là năm
thứ tư, gia nhập Đảng Cộng sản Liên xô. Đó là điều kiện cần thiết để thành đạt
trong tương lai: mở ra khả năng nhận được phân bổ công tác thuận lợi - chẳng
hạn như về Văn phòng Công tố viên, Quận ủy hay Quận đoàn, Xô viết Quận,
Ủy ban Nhân dân Quận hoặc KGB. Trong trường hợp ngược lại, tương lai đợi
tôi là công an, văn phòng luật sư nào đó, phòng pháp lý của nhà máy hoặc xí
nghiệp, cuối cùng là luật sư hoặc công chứng viên. Dĩ nhiên, tôi không định ở
lâu trong bất kỳ cơ quan nào kể trên vì mục tiêu chính là làm nghiên cứu sinh
chính khóa ở Matxcơva, nhưng cũng cần phải công tác ba, bốn năm. Như tôi
đã nói, việc gia nhập Đảng Cộng sản Liên xô chỉ được xem xét chủ yếu ở năm
thứ ba hoặc thứ tư, rất hiếm - năm thứ hai, chỉ nếu như ứng cử viên đã có thâm
niên lao động hoặc phục vụ trong quân đội. Tổ chức Đảng của trường phân
cho mỗi khoa 3 - 5 chỉ tiêu hàng năm. Các sinh viên học tập xuất sắc, các
nghiên cứu sinh, các sinh viên từ năm thứ hai đến năm thứ năm, các cộng tác
viên trẻ của biên chế giáo vụ đua tranh các chỉ tiêu này. Sự cạnh tranh rất lớn
