Việt Nam và Campuchia từ lâu đã là những gã hàng xóm khó chịu của
nhau, và tình hình càng trở nên tồi tệ hơn khi vào tháng 3 năm 1970, lực
lượng thân phương Tây do Tướng Lon Nol cầm đầu lật đổ Hoàng thân
Norodom Sihanouk. Sihanouk vốn là người trung dung, đã nhượng bộ cho
cả Cộng sản lẫn các phe nhóm phi Cộng sản bằng cách bí mật cho phép Mỹ
ném bom các căn cứ của Việt Cộng và Bắc Việt nằm trên lãnh thổ
Campuchia, nhưng đồng thời cũng cho phép Cộng sản Việt Nam sử dụng
cảng Sihanoukville để chi viện cho các căn cứ nói trên.(16)
Trong vòng một tháng sau ngày đảo chính, Lon Nol triển khai một
cuộc thanh trừng nhằm vào cộng đồng thiểu số người Việt tại Campuchia.
Phóng viên Sydney Schanberg của tờ New York Times chứng kiến quân của
Lon Nol giết hai người bị tình nghi là Việt Cộng và treo ngược cơ thể đã bị
thiêu cháy của họ giữa quảng trường thành phố - nhằm trấn áp tinh thần tất
cả những người ủng hộ Cộng sản. Khi đồng nghiệp của anh ta ở tờ Time tìm
cách nói với viên chỉ huy rằng làm như vậy là vi phạm Công ước Geneva,
viên chỉ huy đã cười lớn. Sosthene Fernandez, một viên tướng gốc
Philippines trong chính quyền Campuchia về sau trở thành Tổng tham mưu
trưởng quân đội, bắt đầu sử dụng thường dân người Việt làm bia đỡ đạn, bắt
họ đi hàng đầu trong các cuộc tấn công vào căn cứ Việt Cộng. “Đây là hình
thức tâm lý chiến mới”, ông ta nói.(17)
Chính quyền Nixon luôn sợ rằng nếu Campuchia trở thành căn cứ của
Cộng sản Việt Nam, kế hoạch Việt Nam hóa chiến tranh có thể thất bại.
Ngày 30 tháng 4 năm 1970, Richard Nixon thông báo huy động sáu ngàn
lính Việt Nam Cộng hòa, với sự yểm trợ của pháo binh, máy bay cường
kích và cố vấn Mỹ, tấn công vào Mỏ Vẹt(*), một vùng rừng già ở đông nam
Campuchia ăn sâu vào lãnh thổ Nam Việt Nam và được cho là căn cứ của
Trung ương cục miền Nam, nhằm vô hiệu hóa hoạt động của Bắc Việt trên
đất Campuchia.
(*) Tiếng Anh là Parrot's Beak, một khu vực rừng rậm ờ tỉnh Svay
Rieng. Đây là nơi mà Việt Nam Cộng hòa đã mở chiến dịch Toàn Thắng 42
