làm tan rã tài sản quốc gia, "gây tổn thất cho người khác để kiếm lại cho
mình", là đám "anh hùng" làm bại hoại xã hội, là cái gọi là những thế lực tà
khí kiểu "tôi là lưu manh, tôi sợ ai". Cuối cùng nhà văn cũng đã khiến đám
người này sa lưới luật pháp xã hội, cũng chính là "hành vi bất nghĩa ắt tự
chết" - thiên lý bất dung. Nếu đặt đám phần tử tham ô hủ bại này lên cán
cân đồng tiền, thì từng khuôn mặt to béo bụng phệ, khí sặc mùi tiền, từng
kẻ được gọi là "phú ông", "tai to mặt lớn" ấy sẽ nặng đến nhường nào. Bao
năm qua, loài người đã quen với việc dùng cán cân đồng tiền để đo lường
giá trị con người, nhưng vì sao không thể thử đặt họ lên trên cán cân lương
tâm để đong đếm xem? Họ là ai? Họ từ đâu đến? Còn có chút tình người
nào không? Lẽ nào văn học không nên bảo vệ lương tâm loài người, không
nên lột trần tội ác của đám cường hào ác bá, mà nên tô son trát phấn cho lũ
"sâu bọ" này? Nên miêu tả chúng thành những "anh hùng thời đại" kiểu
như "ai phát tài người đó là anh hùng" ư? Rất hiển nhiên, chúng là tội nhân
của thời đại này, hoặc như Thị trưởng Lý Cao Thành từng nói, chúng là "kẻ
thù" của nhân dân. Và anh hùng chân chính vừa may chính là những người
đấu tranh chống lại chúng - Lý Cao Thành và những công nhân bên cạnh
ông.
Không còn nghi ngờ gì nữa, nếu nói gần hai năm nay, trên văn đàn
xuất hiện một "làn sóng xung kích chủ nghĩa hiện thực", thì sự ra đời của
Phán quyết chính là một góp phần quan trọng trong "làn sóng xung kích"
ấy. Ý nghĩa của nó nằm ở việc đã khắc họa được một cách chính diện mối
quan hệ xã hội đang biến đổi; ở việc đã truy hỏi đến cùng giá trị của hiện
thực xã hội trên cán cân lương tâm. Hai điểm này đã cấu thành nên tính
chất chủ nghĩa hiện thực cho bộ tiểu thuyết này. Mặc dù còn nhiều thiếu sót
trong việc kể chuyện và xây dựng nhân vật, còn nhiều thiếu sót trong việc
đánh bóng nghệ thuật, nhưng những thiếu sót đó không đủ sức che khuất đi
dũng khí nghệ thuật của hiện thực trực diện và cái nhìn xuyên thấu tinh
thần lý tính mà bộ tiểu thuyết này mang lại, điều này quả thực rất đáng quý,
rất khó có được trong nền văn học hiện nay.
