PHẬT GIÁO NAM TÔNG TẠI VÙNG NAM BỘ
90
mực xã hội, nhằm điều chỉnh cách đánh giá và cách ứng xử của con
người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực
hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi sức mạnh của truyền thống và sức mạnh
của dư luận xã hội”.
3
Còn “Luân lý” có nguồn gốc ở chữ Hy Lạp là Êthicos nghĩa là lề
thói; tập tục. Khi Aristote, theo sau Socrate và Platon, dùng danh
từ luân lý, ông không phải chú ý mô tả sự sống bề ngoài của người
thôi, song cả đến những nguồn gốc hành động nữa, và những mục
đích dẫn người vào con đường chính đáng. Luân lý có thể định
nghĩa là một học thuyết về tính cách con người, và hướng dẫn con
người phải rèn luyện cách nào để đạt mục đích và mưu định. Theo
nghĩa thông thường, luân lý là những quy tắc ứng xử, những tập tục,
những giá trị phổ quát được công nhận trong một xã hội hay một
nền văn hóa nào đó, để giúp con người biết phân biệt phải trái đúng
sai. Lâu ngày, những quy tắc này trở thành một thứ luật lệ bất thành
văn. Những hành vi đi ngược lại với luân lý bị gọi là đồi phong bại
tục, trong khi những hành vi không đếm xỉa đến luân lý thì bị gọi là
phi luân lý. Vì luân lý gắn liền với một nền văn hóa cho nên có thể
bị thay đổi với thời gian. Thí dụ như ở trong xã hội Islam giáo, đàn
ông có thể lấy nhiều vợ mà không luật pháp nào ngăn cấm. Trái lại
bên Âu Mỹ thì luật pháp cấm đa thê, chẳng những luật pháp cấm
mà người nào như thế sẽ bị người đời cười chê. Như vậy giữa luân lý
và đạo đức dù có những điểm tương đồng với nhau nhưng có một
điểm khác nhau quan trọng đó là: luân lý thì có thể thay đổi còn
đạo đức thì không, cho dù ở trong bất cứ thời gian, không gian nào.
Đạo đức gồm cả luân lý mà luân lý chỉ là một phần trong đạo đức
mà thôi. Thí dụ về các quy luật đạo đức phổ quát như: phải thảo
kính cha mẹ, yêu thương con cái, cứu giúp kẻ già yếu bệnh tật… sẽ
không bao giờ thay đổi dù ở bất cứ nơi đâu và khi nào.
Khái niệm đạo đức Phật giáo: Đạo đức Phật giáo là những gì hết
sức cụ thể, ra đời từ thời cổ đại. Nó được xây dựng trên nền tảng trí
tuệ thực nghiệm, là nếp sống đưa đến hạnh phúc an lạc. Theo Phật
3. Học viện Chính trị quốc gia, Giáo trình đạo đức học, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2000.
