ĐẠO ĐỨC PHẬT GIÁO NAM TÔNG TRONG ĐỜI SỐNG VĂN HÓA TINH THẦN NGƯỜI KHMER
93
“Này gia chủ tử có năm trường hợp người con phải phụng dưỡng cha
mẹ như phương Đông: “Tôi sẽ nuôi dưỡng cha mẹ; tôi sẽ làm tròn bổn
phận đối với cha mẹ; tôi sẽ giữ gìn danh dự gia đình và truyền thống;
tôi sẽ bảo vệ tài sản thừa tự; tôi sẽ làm tang lễ theo phong tục tập quán
khi cha mẹ qua đời”. Này gia chủ tử, được con phụng dưỡng như phương
Đông theo năm cách như vậy; cha mẹ có lòng thương tưởng đến con
theo năm cách: Ngăn chặn con làm điều ác; khuyến khích con làm điều
thiện; dạy cho con có nghề nghiệp, cưới vợ, gả chồng xứng đáng cho con;
đúng thời trao của thừa tự cho con. Này gia chủ tử như vậy là cha mẹ
được con phụng dưỡng như phương Đông theo năm cách và cha mẹ có
lòng thương tưởng đến con theo năm cách”.
7
Hai là, quan hệ giữa thầy và trò: Trong Nho giáo ta thường nghe
“Quân - Sư - Phụ” cho thấy người xưa đã đặt vị trí ông thầy rất cao
trong xã hội phong kiến. Ngày nay thầy, cô giáo vẫn được xem là
nghề cao quý và được xã hội rất tôn trọng. Sự thành bại trong sự
nghiệp của một cá nhân, một phần lớn là do người thầy dạy dỗ.
Riêng đối với đạo Phật, người thầy có vai trò, trách nhiệm và bổn
phận nhiều hơn nữa. “Các bậc sư trưởng có lòng thương tưởng đến các
đệ tử theo năm cách: Huấn luyện đệ tử những gì mình đã được khéo
huấn luyện; dạy cho bảo trì những gì mình được khéo bảo trì; dạy cho
thuần thục các nghề nghiệp; khen đệ tử với các bạn bè quen thuộc; bảo
đảm nghề nghiệp cho đệ tử về mọi mặt”.
8
Người thầy theo đạo Phật phải là người có biện tài, không chỉ có
khẩu giáo mà còn thân giáo nữa. Không chỉ đa văn học rộng, uyên
bác về mọi lĩnh vực mà còn còn phải là người gương mẫu về suy
nghĩ, lời nói và hành động. Chính Đức Phật là người đầu tiên chứng
minh về vai trò của người thầy, là người thể hiện tinh thần dân chủ
trong quan hệ thầy trò. Ngài nói “Các thầy hãy tự làm hòn đảo của
chính mình”. Mỗi người hãy tự thắp đuốc lên mà đi, hãy là thầy của
chính mình.
7. Thích Minh Châu dịch (1991), Kinh Trường Bộ, tập 1, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, TP.
HCM, tr. 541-542.
8. Thích Minh Châu dịch (1991), Kinh Trường Bộ, tập 1, Viện Nghiên cứu Phật học Việt Nam, TP.
HCM, tr. 542-543.
