KHÁI QUÁT PHẬT GIÁO NAM TÔNG KHMER VÙNG TÂY NAM BỘ THẾ KỶ XIX-XX
193
Nam tông Việt Nam được chia làm hai hệ phái là Nam tông Khmer
và Nam tông Kinh. Phật giáo Nam tông được truyền vào Việt Nam
theo con đường của các nhà truyền giáo Ấn Độ đi theo đường biển
tới Srilanka, Myanmar, Thái Lan, dọc theo dòng Sông Mê Kông
đến Campuchia và vào các tỉnh khu vực đồng Bằng Sông Cửu Long
của Việt Nam. Việc tiếp nhận Phật giáo Nam tông của người Khmer
Nam bộ là một thực tế khách quan, đã được thử thách và chọn lọc.
Vì trong thực tế cho thấy từ những thế kỷ đầu Công nguyên Phật
giáo Bắc tông, đạo Bàlamôn đã đến với người Khmer. Cuối cùng
các tôn giáo này đều phải ra đi để người Khmer đón nhận Phật giáo
Nam tông một cách nồng nhiệt.
Nghiên cứu lịch sử Phật giáo Nam tông Việt Nam, chúng ta thấy
có hai hệ phái chính: Phật giáo Nam tông (Mahanikay) và Phật giáo
Nam tông Kinh (Theravada) cùng tồn tại và phát triển trong ngôi
nhà Phật giáo Việt Nam. Hệ phái Nam tông được đông đảo người
dân Khmer đón nhận, trở thành tôn giáo chính của người Khmer
nên gọi là Phật giáo Nam tông Kinh và có ảnh hưởng sâu sắc và
chi phối nhiều mặt, thấm sâu vào cuộc sống tâm linh, phong tục,
tập quán, lễ hội truyền thống, tín ngưỡng, tôn giáo của đồng bào
Khmer Nam bộ. Đây cũng là nơi hội tụ, tiếp biến, giao thoa của
nhiều dòng chảy văn hóa, các giá trị đạo đức, văn hóa được kết tinh,
lắng đọng góp phần tạo nên những giá trị văn hóa độc đáo, phong
phú, giàu bản sắc của cộng đồng người Khmer Nam bộ.
Thời nhà Nguyễn, vua Minh Mạng vì muốn thống nhất việc tu
hành của Phật giáo trong toàn quốc, đã bắt buộc sư sãi Khmer mặc
áo cổ vuông và ăn Ngũ tịnh nhục như quý thầy Bắc tông. Nhưng
chính sách này đã bị sư sãi và đồng bào Khmer phản đối kịch liệt, và
từ đó đã nổ ra phong trào chống đồng hóa dân tộc tôn giáo ở nhiều
nơi. Trong thời kỳ Đông Dương thuộc Pháp, Phật giáo Nam tông
của dân tộc Khmer ít có quan hệ với các tổ chức Phật giáo Bắc tông
của người Kinh, mà phần nhiều chịu ảnh hưởng của các tổ chức
Phật giáo ở Campuchia; chính quyền thực dân Pháp đã tìm cách
tách Phật giáo Nam tông của người Khmer ra khỏi cộng đồng các
