lận. Chúng tôi băn khoăn tại sao một so tội phạm, đặc biệt là tội phạm cổ
cồn trắng lại bị xét xử ít hơn so với những đối tượng khác - nhất là nhóm
tội phạm này lại gây ra nhiều thiệt hại tài chính hơn là một kẻ trộm chuyên
nghiệp có thể làm trong suốt quãng đỡi của mình?
Sau một hồi thảo luận, chúng tôi rút ra kết luận rằng có hai kiểu không
trung thực. Kiểu thứ nhất gợi lên hình ảnh hai kẻ lưu manh đang đi vòng
quanh một trạm xăng. Chúng quan sát xem có bao nhiêu tiền để trong ngăn
kéo, xung quanh có ai có thể ngăn chặn chúng và chúng có thể phải đối mặt
với hình phạt nào nếu bị bắt. Trên cơ sở phân tích chi phí lợi nhuận, chúng
quyết định có nên ăn cướp ở nơi này hay không.
Kiểu thứ hai là những người nghĩ mình là trung thực. Họ “mượn” một
cây bút trong cuộc hội thảo, lấy thêm xô-đa từ một máy bán nước giải khát,
hay khai quá giá chiếc tivi trong bản khai mất tài sản.
Chúng ta biết sự tồn tại của loại không trung thực thứ hai nhưng mức
độ phổ biến của nó như thế nào? Hơn nữa, nếu chúng ta tiến hành một thí
nghiệm khoa học đối với những người “trung thực” và tạo điều kiện cho họ
gian lận, liệu họ có gian lận không? Liệu họ có làm tổn hại đến sự chính
trực của mình không? Họ sẽ gian lận ở mức độ nào? Chúng tôi quyết định
phải tìm ra câu trả lời.
Trường kinh doanh Harvard chiếm một vị trí đặc biệt trong đời sống
Mỹ. Nó nằm bên bờ sông Charles ở Cambridge, Massachusettes, với kiến
trúc kiểu thuộc địa bề thế. Đây là ngôi trường nổi tiếng vì đã sản sinh ra
nhiều nhà lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu của Mỹ.
Thực tế, trong số 500 công ty Fortune, khoảng 20% trong số ba vị trí
cao nhất của các công ty đó được nắm giữ bởi những sinh viên tốt nghiệp
trường Kinh doanh Harvard. Liệu còn nơi nào tốt hơn để tiến hành thí
nghiệm về sự trung thực không?
Chúng tôi yêu cầu một nhóm các sinh viên Harvard sắp ra trường và
các sinh viên MBA làm một bài kiểm tra gồm 50 câu hỏi trắc nghiệm. Câu
hỏi sẽ tương tự với những câu hỏi trong bài kiểm tra chuẩn hóa (Sông nào
dài nhất trên thế giới? Tác giả của Moby-Dick là ai? Từ nào miêu tả trung
bình của một dãy số? Ai là vị thần tình yêu trong thần thoại Hy Lạp? …)
