Quyển sách này được viết trong một hoàn cảnh hết sức thiếu thốn.
Nhưng tuy thiếu tài liệu khá nghiêm trọng mà tôi vẫn còn được một cái may
mắn khác bù đắp : một số nhân vật trên dưới tám mươi tuổi đã chứng kiến,
đã biết, đã hoạt động cho Phong trào, vẫn còn sống. Các vị ấy đã cho tôi
những chỉ dẫn cần thiết để tạo lại một vóc dáng của Phong trào và qua đó,
tôi được truyền thụ những bài ca, những buổi học tập thể dục, những hình
ảnh các chiến sĩ, những hoạt động thương mãi, những cuộc tranh đấu dai
dẳng và kiêu hùng của nhân dân…
Nhân dịp quyển sách này ra đời, tôi xin ngỏ lời cảm ơn Ông Cử Lương
trọng Hối (mới mất năm nay), Ông Cử Hồ Ngận, Ông Bà Lê Ấm (bà là con
gái của Phan châu Trinh), Ông Võ Hoán (một thân sĩ ở Quảng Nam), Ông
Nguyễn xương Thái (Nguyên quản lý báo Tiếng Dân). Các vị cao niên này
đã thành thực chỉ dẫn cho tôi những điều mà các vị đã biết một cách rất
đích xác, theo trí nhớ còn sáng suốt và sự cân nhắc rất bình tĩnh của tuổi
già. Ông Nguyễn Q. Thắng, một bạn thanh niên cũng gởi cho nhiều tài liệu
đã dày công ghi chép tại Tam Kỳ.
Nhưng có một người mà tôi rất muốn cám ơn, song tiếc là không bao
giờ còn có dịp : Ông Huỳnh thúc Kháng. Trong khi theo dõi những tập báo,
những tác phẩm (một phần lớn là do nhà Anh Minh, Huế, ấn hành), tôi nhận
thấy Ông thực sự là sử gia của Phong trào Duy Tân, sử gia quan trọng bậc
nhất mà nếu không có những tài liệu rời rạc của Ông để lại, với sự kiện dồi
dào, chính xác, với óc nhận xét sâu xa, niềm tin vững mạnh và diễn tả bằng
giọng văn trầm hùng, tôi sẽ không biết dựa vào đâu để sưu tầm, nghiên cứu,
phỏng vấn, và như thế quyển sách này chắc không thể nào xuất hiện. Người
ta vẫn phục Ông cho là có trí nhớ tuyệt hảo. Tôi cũng nhận thấy lời khen ấy
không quá đáng khi duyệt xét các tài liệu và do đó nhiều khi cần phải so
sánh một sự kiện, một niên hiệu giữa Ông và Ông Phan châu Trinh, tôi đã
tin ở ông hơn, lẽ tất nhiên ngoại trừ những việc mà Phan châu Trinh biết rõ
theo cương vị lãnh tụ của phong trào. Cũng dưới ngòi bút trầm hùng của
Huỳnh thúc Kháng, các nhân vật lớn của thời kỳ lịch sử này sống lại, linh
động khác thường.
