Sở nguyện thứ hai cũng được thực hiện
Quay ra thế sự thấy những điều khó chịu cũng nhiều, nhưng khí thế chung
của cả nước là một đường theo hướng cải cách, tiến bộ. Dần dần tiến lên,
trong vòng mấy năm, hình dáng đó đã hiện ra. Thắng lợi của sự nhất trí
giữa quan với dân trong chiến tranh Nhật - Thanh là điều mà không còn từ
nào để nói hơn là mừng vui, phấn khởi. Tôi sống chỉ để được nhìn thấy
điều đó! Những người bạn, những đồng chí đã ra đi trước thật là thiệt thòi.
Tôi muốn được đem khoe với các anh! Nhiều lần tôi đã khóc và nghĩ như
vậy.
Thực ra mà nói, cuộc Chiến tranh Nhật - Thanh cũng không có là gì to tát.
Chỉ có điều, đó là sự khởi đầu cho hoạt động ngoại giao của nước Nhật,
nên tôi mới vui mừng đến vậy. Nói về tâm trạng lúc đó, không thể không
say mê với chiến thắng đó.
Điều này chung quy nguồn cội là do đâu? Sự giàu mạnh và văn minh của
Nhật Bản mới ngày nay là nhờ vào công đức của các tiền nhân. Thế hệ
chúng ta may mắn sinh ra đúng thời thuận lợi và chỉ là những người nhận
món quà quý của tổ tiên để lại mà thôi. Ước nguyện đó gắn liền với sở
nguyện của tôi. Nhờ ơn của trời đất, nhờ đức của tổ tiên mà sở nguyện thứ
hai của tôi đã trở thành hiện thực.
Uớc muốn của con người không có giới hạn
Như đã nói ở trên, nhìn lại những điều đã qua trong đời, tôi không thấy có
điều gì phải ăn năn, mà chỉ toàn những chuyện dễ chịu. Thế nhưng, ước
muốn của con người quả thực không có giới hạn. Nếu bảo là bất bình, kể ra
bao nhiêu cũng không hết. Lý luận về chuyện này, chuyện kia trong việc
giao tiếp với nước ngoài hay vấn đề chính trị, lập hiến ở trong nước, đó là
việc của các chính trị gia, nên tôi xin tạm gác lại.
