Chuyện đời đâu có giản dị vậy. Đâu phải có một lớp ác nhân chuyên làm
ác, mình chỉ việc tách rời chúng ra để tận diệt chúng là xong chuyện.
Con đường phân ranh giữa thiện và ác, trái và phải, chao ôi lại nằm đúng
con tim của chúng ta. Đụng đến quả là đau đớn! Con đường đó đâu chịu
đứng y chỗ. Nó có thể bị sự tàn ác chen lấn, ép hẳn sang một bên mà cũng
có thể tự nó chạy nép sang bên nhường chỗ cho thánh thiện nảy mầm. Con
người ta biến dạng thành người khác hẳn là thường. Chỉ vì thời gian, hoàn
cảnh mà con người có thể cực xấu hay cực tốt. Xấu tốt lại có thể lẫn lộn, dù
con người vẫn mang cùng một tên.
Nếu Socrate từng khuyên: "Chính anh hãy tự biết mình anh", thì tục ngữ
Nga cũng có câu: "Từ thiện sang ác chỉ nhấp nháy", nên ta có thể hiểu hiểu
ngược lại: "Từ ác sang thiện cũng vậy".
Còn nhớ sau khi lòi ra những chuyện bê bối ở Cơ quan cũng phải có người
này, người khác. NKVD hay KGB thiếu gì người tốt.
Đúng thế, nếu chữ tốt ở đây hiểu theo nghĩa có đồng chí bị bắt dám lén rỉ
tai: "Ráng vững lập trường", rồi tiếp tế cho ít mẩu bánh mì nhưng sau đó
sẵn sàng chà đạp lên những miếng bánh mì khác. Còn tốt hiểu theo nghĩa
thông thường, nhân đạo thì không hiểu Cơ quan có người tốt thiệt chăng?
Sự thực là KHÔNG. Người tốt, người lành là Cơ quan chê trước, gạt bỏ
ngay từ lúc tuyển mộ. Thiếu gì người được chiếu cố cũng tìm đủ mọi cách
vùng thoát.
Đã lỡ vô Cơ quan ăn lương thì chỉ có hai cách: một là tự
thích ứng với hoàn cảnh, hai là chờ Sở cho thôi việc hoặc tống vào tù. Như
vậy lấy đâu ra người tốt? Vậy mà vẫn có.
Như gã Trung úy trẻ dám rỉ tai linh mục Viktor Shipovalnikov một tháng
trước: "Trốn đi. Họ sắp bắt cha đó". Cha Viktor không chịu trốn và bị bắt
thật. Hắn lại được cử tới canh chừng và vò đầu bứt tai: "Sao cha không trốn
đi cho rồi?".
Ngược lại là trường hợp biến tính của Ovsyannikov, một Trung úy Trung
đội trưởng thân cận nhất của tôi ở đơn vị, từng "ăn cùng mâm ngủ cùng
chiếu" nhiều phen. Địch pháo như mưa tụi tôi cũng cứ húp súp sì sụp chỉ sợ
nguội. Theo tôi vốn gốc nông dân thuần túy, Ovsyannikov là con người bộc
