đang bị thẩm vấn trong Cơ quan chẳng thể gọi bằng “bà” hay “cô, chị”…
Gọi bằng “đồng chí” hoặc “nữ công dân” còn bất tiện nữa! Sao bằng bất
ngờ nghe diễn giảng tôn giáo thì dùng luôn danh từ người nữ, chữ của
Đấng Christ.
Mẩu chuyện trên quả là tối bất thường trong sinh hoạt Cơ quan. Bình
thường đã có nếp sẵn rồi: ngay Công tố viên Terekhov cũng chỉ thắc mắc,
thương hại cho thằng tù đầu tiên mà hắn ký án tử hình. Hắn thú nhận có
xúc động thiệt, nhưng chỉ một lần thôi. Sau này hắn xử tử bao nhiêu người
không biết và dĩ nhiên không đếm nữa!
Theo nhân chứng N.P. thì cán bộ cơ quan còn bọn nào lạnh lùng, sắt đá
bằng cai ngục? Nhưng trong giây phút nào đó họ vẫn để lộ chút đỉnh nhân
tính, như mụ cai ngục Trung ương khám đường Lêningrad áp giản nhân
chứng đi thẩm vấn. Mặt mụ trơ như đá, mắt mở trừng nhưng vô hồn! Bỗng
đâu có trái bom rớt kế bên khám đường, nổ như trời sập làm mụ gác khám
hốt hoảng quá, quên mình là gác khám để ôm cứng lấy phạm nhân…sẵn
sàng chia sớt tai nạn. Qua cơn oanh tạc thì nét mặt mụ trở lại lạnh như tiền,
máy móc hô: “Đi mau... Tay đưa sau lưng…”
Xưa nay người ta thường quan niệm một người độc ác: “Ông ấy đối với vợ
con đàng hoàng quá mà?”. Sự thực khác hẳn. Như ngài Chủ tịch Tối cao
Pháp viện Golyakov ai chẳng ca tụng là người “giản dị, rảnh rang ưa làm
vườn chăm sóc cây cỏ và chỉ có thú vui duy nhất là chơi sách”. Người yêu
sách thực tình, nghe nói chỗ nào có sách cũ quý báu là tới gấp, cũng như
đọc không sót tác phẩm Tolstoi, Korolenko, Chekhov thật. Thích sách,
khoái văn chương lắm nhưng ngài Chủ tịch Tối cao Pháp viện cũng từng
lên án tử cả ngàn con người vậy.
Còn ông Đại tá cần đến chút xíu nhược điểm đó cũng như hai thế kỷ nay
giới lao Mật vụ cần đến mà xanh, màu xanh da trời để khoác lên cho nhân
viên vậy. Nhân viên an ninh là phải đồng phục xanh da trời như thi sĩ
Lermontov xưa kia ca tụng. Mũ xanh, cầu vai, huy hiệu nền xanh. Dù có
lệnh nhân viên Cơ quan không được ăn mặc lộ liễu tạo sự tò mò, chú ý của
quần chúng nên những món đồ trang trí là cầu vai, huy hiệu vẫn bắt buộc
