nhà nữa!
Nói vậy không phải tôi có ý ca ngợi chế độ tư pháp thời Nga hoàng toàn
hảo, tốt đẹp. Chỉ một xã hội văn minh, trưởng thành mới có nổi một chế độ
tư pháp tốt. Và dĩ nhiên người bình dân Nga chẳng ưa gì Toà án, chứng cớ
là Vladimir đắc lực nghiên cứu phong tục thời xưa đã xác nhận "trước thời
đại giải phóng nông nô, kho tàng ca dao tục nữ Nga không hề có một câu
ca ngợi Toà án bao giờ"! Nhưng ít nhất cũng có một cuộc cải tổ chế độ tư
pháp năm 1864 để ít nhất xã hội thị dân Nga cũng bắt kịp Anh quốc về tổ
chức Toà án.
Chính nhà vua Dostoievsky từng công kích lối xử án có Bồi thẩm đoàn và
có các ông luật sư tranh luận chỉ cốt để trổ tài hùng biện. Theo Dostoievsky
thì nhiều khi Bồi thẩm bị quyến rũ theo các cuộc lý sự đó mà quên phứt
trách vụ công dân. Đồng ý những cuộc hùng biện quá trớn đó cũng có ảnh
hưởng phần nào đến một chế độ tư pháp đang thời kiện toàn. Có thể là một
chứng bệnh dân chủ nữa nhưng dù sao không độc hại bằng lối xử kín. Cũng
Dostoievsky mơ tưởng đến một lề lối xử án mà tất cả những yếu tố cần yếu
cho sự bênh vực can phạm đều được chính Ủy viên Công tố trù liệu hết.
Đẹp quá, nhưng bao giờ có nổi, trong khi luật sư biện hộ thời buổi này –
nhân danh công dân Xô Viết – buộc tội bị cáo là chuyện thường thấy!
Toà xử kín thuận lợi cho mấy ông thẩm phán quá. Dễ làm việc, khỏi cần áo
thụng mà xắn tay áo lên còn được mà. Không máy phóng thanh, không có
nhà báo, không công chúng. Lâu lâu cũng có mấy hàng ghế công chúng
nhưng toàn một mặt điều tra viên! Ở Toà Lêningrad nhân viên cơ quan ưa
theo dõi tận phiên toà để coi cung khai ra làm sao để nếu cần đêm đến
xuống tận xà lim "hỏi thăm".
Đặc điểm thứ hai của các phiên toà xử Chính trị của ta là quan toà chỉ ngồi
cho có, bản án đã có sẵn từ trước rồi
. Cấp trên muốn gì, quan Toà phải
biết rồi (nếu cần chỉ phải nhấc điện thoại lên!). Nghĩa là bắt chước bên Hội
đồng An ninh, Toà cho lập những bản án có sẵn, đánh máy để trống chỗ
điền tên họ tù nhân bằng tay.
Năm 1942 trước phiên toà quân sự quân khu Lêningrad, phạm nhân
