ngưng lại đâu vì hệ thống tiếp nhận bao nhiêu chẳng được. Đại khái cũng
đầy rồi lại vơi, hết vơi ắt sẽ lại đầy như những con nước lớn, nước ròng,
sóng xô tới thì đợt lớn đợt nhỏ từ muôn nơi đổ về như dòng suối nhánh
sông cũng có những luồng ào ào từ máng xối tuôn xuống và dĩ nhiên cũng
phải có từng hạt lẻ tẻ rớt nhằm.
Tôi đại khái cũng lập được một bảng kê theo thứ tự thời gian những làn
sóng người bị cuốn vô tù ngục – dĩ nhiên đã kể như một làn sóng người thì
đâu thể đếm đầu, cứ nhiều thì quan trọng nhiều và ít thì quan trọng ít! Hàng
triệu con người một lượt hay chỉ ít ỏi năm bảy cá nhân thì cũng như nhau.
Xin nói rõ một mình tôi lội ngược quá khứ để lập bản kê khai thì đâu dám
mong đầy đủ mà chắc chắn sẽ chỉ sơ sài, ít ỏi. Muốn gọi là toàn vẹn thì hẳn
phải cần đến rất nhiều đóng góp của những người may mắn sống sót từng
nắm vững vấn đề.
*
Bản kê khai vốn cực kỳ khó khăn ở mục khởi đầu. Biết tính từ đợt nào bây
giờ? Càng xưa càng khó lòng tìm nhân chứng vì thực sự còn được mấy
người đâu nữa muốn soi sáng sự việc lại cứ mù mờ dần. Vậy mà vẫn phải
trông vào họ – những điều tai họ nghe mắt họ thấy, chớ tài liệu “mực đen
giấy trắng” thì khỏi có và cho dù có cũng chẳng có cách gì rờ tới nổi!
Ngoài ra tính chất thời gian cũng vô cùng khác biệt, chẳng thể kể như nhau.
Như những năm nội chiến đẫm máu ắt phải khác mấy năm đầu lặp lại hoà
bình, cái gì cũng châm chước được.
Lại còn phải để ý điểm này: người ta cho rằng một nước như nước Nga, bởi
chính sự cấu tạo của thành phần nhân dân hiển nhiên chẳng thích hợp với
bất cứ một thứ xã hội chủ nghĩa nào. Cả một sự thối nát! Chính các cán bộ
Đảng Dân chủ Lập hiến
là nạn nhân của đòn độc tài đảng trị đầu tiên.
(Dưới thời Nga hoàng thì Đảng Dân chủ Lập hiến bị triều đình coi như
chứa chấp những phần tử cách mạng nguy hiểm nhất, nhưng sau này chính
quyền vô sản lại liệt vào hạng phản động, dĩ nhiên cũng nguy hiểm nhất).
Cách mạng vừa thành công, cuối tháng 11 năm 1917 nhằm đúng ngày triệu
