QUẦN ĐẢO NGỤC TÙ - Trang 454

nhân vô thăm, đi lại dễ dàng giữa các phòng giam, cửa sổ không bít kín,
đàn bà hộ sản được đưa ra ngoài 2 tháng trước. Và quan trọng nhất trong số
quyền lợi của họ là quyền bầu cử ban đại diện để tạo tình đoàn kết và tiếp
xúc với ban quản đốc.
Tù chính trị nhất quyết bảo vệ tất cả quyền lợi của họ và nhà nước cũng
cương quyết tước bỏ bằng hết. Trong vòng rào nhà tù cuộc chiến đấu gay
gắt nhưng âm thầm diễn ra và kéo dài đến hai mươi năm: chẳng sử sách
nào nói đến, chẳng có đại bác. Lâu lâu mới có loạt súng nhỏ, cửa kính bể,
vừa đủ nghe. Những chuyện tranh đấu - thua thì nhiều mà được thì quá ít -
của tù chính trị thảng hoặc mới lọt đến tai chúng ta. Không sách, truyện,
hồi ký mà chỉ có dịp thì truyền miệng, do đó người chết thì chuyện tranh
đấu trong tù cũng chết luôn.
Chúng ta đã quen nghe chuyện xa chiến hoặc bom nguyên tử nổ nhưng đâu
biết gì về ý nghĩa, tầm quan trọng của những cuộc tranh đấu vặt vãnh của
những người đã mất tự do chỉ để đòi hỏi quyền tự do thông báo tin tức, đại
diện tù phải được quyền liên lạc giữa các phòng giam. Nếu không được thì
lén lút gõ vách, truyền miệng, thòng dây thả xuống. Phải can đảm thế nào
mới dám chống lại cát-xô biệt giam, hay quản đốc Lubyanka bước vô nhất
định không đứng dậy chớ. Năm 1926 có Anna G. và 1931 có Katya
Olitskaya từng cứng đầu như trên: dĩ nhiên phải có một chầu đánh đập,
riêng Katya còn bị cấm tắm, cấm rửa mặt. Nếu nằm xà lim cấm không cho
nói chuyện thành tiếng thì năm 1925 hai cô Shura và Vera nhất định cất
tiếng ca vang mấy bản tình ca, dù biết rằng sau đó bị gã quản đốc đánh đá,
nắm tóc kéo từ xà lim xềnh xệch xuống cầu tiêu. Năm 1924 đám sinh viên
bị nhét trên toa xe súc vật đưa đi đày cũng lên tiếng ca thách thức và sau đó
bị cúp nước uống luôn.
Đối với chúng ta những vụ chống đối đó đâu được coi như những tấm
gương anh dũng? Chúng ta quá quen với những thứ anh dũng chiến trường,
bay trong không gian hay lách cách những mề đay, trong khi lòng anh dũng
của người dân mới là thứ xã hội này cần và chúng ta không có.
Năm 1923 ở khám Vyatka có vụ tẩm dầu hôi tự thiêu tập thể của
Struzhinsky và các đồng chí. Họ đóng chặt cửa xà lim chịu chết cháy,