diện với cái chết.
Nằm xà lim Thánh đường khám Byturki những con người trẻ tuổi vừa lãnh
án, bị cô lập tất cả để sửa soạn lên đường đi đày đã làm một bài ca để cùng
vụng về cất tiếng trước buổi hoàng hôn:
Ngày ba lần xuống khiêng cháo nóng;
Đêm đêm ta hát ta ca,
Lấy sợi chỉ cây kim lén lút,
Ta khâu vá hành trang đi đày.
Ta còn thiết gì thân ta,
Đặt chữ ký cho xong việc,
Đợi đi đày Tây Bá Lợi Á
Biết có ngày nào trở lại.
Tiếng hát đi đầy của những người trẻ tuổi! Bây giờ tôi mới được nghe vì có
bao giờ dám ngờ? Những lúc chúng tôi gian khổ ngoài chiến trường, chân
lội xình bì bõm, núp mình xuống hố tránh đạn hay bắc ống nhòm nhìn sang
trận tuyến địch thì ở quê nhà một lớp người trẻ tuổi đang lớn lên, bắt đầu
xông xáo. Lớp người đó gan dạ cất bước về một ngả khác, một ngả mà
chúng tôi không đủ tư cách, không dám xông xáo tới! Thế hệ mới đâu có
như chúng tôi hồi đó?
Thế hệ chúng tôi ở mặt trận về, những kẻ giã từ vũ khí ngực lủng lẳng huy
chương và lấy làm vinh hạnh kể lại những mẩu chuyện chiến trường. Lớp
người trẻ tuổi ngó chúng tôi lắc đầu thương hại: “Một đám ngu ngốc!”
Tháng 11-1974
- Hết -
Căn cứ theo tài liệu Nicolaivsky và Dallin (khuynh hướng Dân xã thì
tổng số tù đi đày các trại Cải tạo Liên Xô đã từ 15 tới 20 triệu).
Sau khi tự do, nhiều lần tôi thư từ thăm hỏi Kostya Kiulanhg đều biệt vô
