đó còn tạo thêm nhiều thuận lợi khi quân vương, trong hoàn cảnh không
còn lãnh địa nào khác, buộc phải thân hành đến sống tại đó.
Trong số những kẻ bằng khả năng của bản thân chứ không phải dựa vào
vận may, đã đạt đến ngôi đế vương thì tôi cho rằng Moses, Cyrus,
Romulus, Theseus
và những người như họ là những điển hình xuất sắc
nhất. Và mặc dù có thể không bàn đến trường hợp của Moses bởi vì ông chỉ
đơn thuần là người thực hiện ý nguyện của Thượng đế thì ông vẫn rất đáng
được kính phục, ngay cả khi chỉ vì ông đã có ân huệ để trở thành người
xứng đáng được chuyện trò với Thượng đế.
Tuy nhiên khi tìm hiểu về Cyrus và những người đã chinh phục hay lập
quốc khác thì sẽ thấy tất cả họ đều đáng ngưỡng mộ; và nếu xét đến những
việc làm và sự dẫn dắt của họ thì họ chẳng hề thua kém Moses, mặc dù ông
có một người thầy vĩ đại. Và khi tìm hiểu sự nghiệp và thân thế của họ,
không ai có thể thấy là họ có chút dựa dẫm nào vào vận may, ngoài một
thời cơ đã đem đến cho họ những chất liệu để gắn lên bộ khung dường như
đã vừa vặn nhất với họ. Nếu không có thời cơ đó thì tài trí của họ có thể đã
lụi tàn, và nếu không có tài trí của họ thì thời cơ sẽ trở thành vô nghĩa. Như
vậy, sự áp bức và đô hộ của người Ai Cập đối với người Do Thái là cần
thiết đối với Moses, để rồi họ được sắp đặt để đi theo ông và thoát khỏi
kiếp nô lệ. Việc Romulus không ở lại xứ Alba là cần thiết, và ngài cần phải
bị bỏ rơi ngay từ lúc lọt lòng, để rồi ngài trở thành vua của La Mã và là
người khai sinh ra tổ quốc. Việc Cyrus nhận ra người Ba Tư bất mãn với sự
cai trị của người Medes là cần thiết, và cả sự yếu đuối và nhu nhược của
người Medes sau thời gian yên ổn kéo dài cũng vậy. Theseus đã không thể
hiện được khả năng của mình nếu không phát hiện ra người Athens đang ly
tán
. Như vậy, những thời cơ này đã đem lại cho họ sự may mắn, và tài
năng của họ đã giúp họ nhận ra được thời cơ, nhờ đó mà tổ quốc của họ
được tôn vinh và được mọi người biết đến.
Những kẻ trở thành quân vương bằng những con đường anh dũng, tương
tự như những nhân vật này, sẽ thôn tính các công quốc trong gian khó,
nhưng sẽ giữ được chúng một cách dễ dàng. Những khó khăn mà họ gặp
