đầu thuê ngoại nhân. Người đầu tiên đem lại tiếng tăm cho đội quân đánh
thuê là Alberigo xứ Conio
, người gốc xứ Romagna. Từ đội quân này,
Braccio và Sforza đã xuất hiện, là những người mà sinh thời đã từng nắm
toàn quyền ở Ý. Sau đó xuất hiện tất cả các chỉ huy khác vẫn đang chỉ huy
quân đội nước Ý đến tận bây giờ; và ngày tàn cho sự gan dạ của họ đã đến,
khi nước Ý bị vua Charles giày xéo, bị Vua Louis cướp phá, bị Vua
Ferdinand quấy rối và bị người Thụy Sĩ sỉ nhục. Nguyên tắc chủ đạo của họ
là, đầu tiên sẽ hạ thấp uy tín của bộ binh để nâng cao uy tín của họ. Họ làm
như thế bởi vì họ không thể tuyển quá nhiều lính do sống dựa vào tiền công
và không có lãnh thổ riêng, và quân số bộ binh ít ỏi không thể đem lại uy
thế cho họ; bởi vậy, họ chuyển sang thuê kỵ binh với số lượng khiêm tốn
mà họ có thể duy trì và ca ngợi; và điều đó đã dẫn đến hoàn cảnh hiểm
nghèo là trong một đội quân hai mươi ngàn người không có nổi hai ngàn bộ
binh. Ngoài ra, họ tìm mọi mưu chước để giảm thiểu những mệt mỏi và
nguy hiểm cho bản thân và quân lính của mình bằng cách không giết chóc
trên chiến trường mà bắt tù binh rồi thả vô điều kiện. Họ không tấn công
các thành phố vào ban đêm; quân lính trong thành cũng không tấn công trại
lính vào ban đêm; họ chẳng đào hào đắp lũy xung quanh trại đóng quân,
cũng không tiến hành chiến dịch vào mùa đông. Tất cả những điều này
được quân kỷ cho phép và chúng được đưa ra để giúp họ né tránh những
mệt mỏi và hiểm nguy như tôi đã nói; vì thế họ đã đưa nước Ý rơi vào cảnh
nô lệ và nhục nhã.
Thành ngữ chỉ với một mẩu phấn: ám chỉ việc vua Charles VIII đã đánh dấu những ngôi nhà được
dùng làm nơi đóng quân trong thời kỳ chiếm đóng Italia (1494-1495). Giọng coi thường của
Machiavelli là do ông tin rằng hoàn toàn không có sự kháng cự nào từ phía người Italia. Thành ngữ
này cũng được sử gia người Pháp Philippe de Commynes (Mémoires VII, 14) dùng khi nói về Giáo
hoàng Alexander VI.
Có lẽ ám chỉ Girolamo Savonarola, với bài giảng đạo ngày 1 tháng 12 năm
1494 đã coi sự xâm lược Italia của vua Charles VIII như một sự trừng phạt đối với những tội lỗi của
nước Italia, Florence và của Giáo hội.
Epaminondas: Vị tướng người Thebes đã đánh bại người
Sparta tại trận chiến Leuctra (371 BC). Xem Những anh hùng Hy Lạp cổ đại, NXB Trẻ 2003.
Vua
