luyện hơn cả trong chiến tranh; những việc này được thực hiện bằng hai
cách, một là hành động và hai là học tập.
Xét về hành động, trên hết là ngài phải giữ cho quân đội của mình được
tổ chức và luyện tập thật tốt, thường xuyên săn bắn, nhờ thế mà cơ thể quen
với gian khổ, và ít nhiều biết về bản chất của địa hình, rồi tìm hiểu xem núi
mọc lên thế nào, thung lũng hình thành ra sao, đồng bằng nằm ở đâu, hiểu
được đặc tính của sông ngòi và đầm lầy, và qua tất cả những điều này để trở
nên cẩn thận cao độ. Những kiến thức này bổ ích theo hai cách. Đầu tiên,
họ học để hiểu về đất nước mình, và bảo vệ nó tốt hơn; sau đó, với sự hiểu
biết và quan sát địa hình này, từ đó trở đi họ dễ dàng tìm hiểu thêm bất cứ
điều gì khác cần phải học; bởi vì đồi núi, thung lũng, đồng bằng, sông suối
và đầm lầy, ví dụ như Tuscany, có một sự tương đồng nào đó so với những
nơi khác, thế nên nếu có kiến thức về chúng ở nước này thì người ta cũng
dễ dàng biết về nước khác. Và vị quân vương nào thiếu những kỹ năng này
là thiếu phẩm chất mà một người chỉ huy phải có, bởi vì chúng dạy ngài
cách gây bất ngờ cho kẻ thù, cách chọn nơi đóng quân, dẫn quân, bố trí trận
địa, và cách vây hãm thành phố để chiếm ưu thế.
Philopoemen
, Vua xứ Achaean, ngoài những lời ca ngợi khác mà các
nhà văn đã dành tặng, còn được khen ngợi vì ngay trong thời bình ông cũng
không nghĩ đến điều gì khác ngoài chuyện binh pháp; khi cùng bạn bè thăm
các vùng quê, ông thường dừng lại và tranh luận với họ: “Nếu kẻ thù ở trên
đỉnh đồi kia, còn quân của chúng ta ở đây, thì bên nào có lợi thế? Làm thế
nào để tấn công chúng mà không phá vỡ đội hình? Nếu chúng ta muốn rút
lui thì nên rút như thế nào? Nếu kẻ thù rút lui thì chúng ta nên truy kích thế
nào?” Vừa đi đường, ông vừa đặt ra những tình huống mà đội quân có thể
gặp phải; ông lắng nghe ý kiến của họ và bày tỏ quan điểm của mình, nói rõ
lý do; nhờ những thảo luận liên tục đó mà vào thời chiến đã không bao giờ
xảy ra những tình huống bất ngờ mà ông không biết cách xử trí.
Tuy nhiên, để rèn luyện tư duy, quân vương cần đọc sử, và học hỏi ở đó
hành động của những người vĩ đại, xem cách họ gìn giữ bản thân trong
chiến tranh, tìm nguyên nhân của chiến thắng và thất bại, để tránh thất bại
