QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 118

hành động khác và thời gian chuyển từ hành động này sang hành động kia
không bao giờ đủ dài cho kẻ khác kịp bình tĩnh chống đối ông.
Đối với bậc quân vương, việc thể hiện sự khôn khéo của mình trong
các quan hệ đối nội là rất hữu ích, ta có thể thấy điều đó qua các câu
chuyện về Bernabò Visconti87 của Milan. [87 Bernabò Visconti: Cai trị
Milan từ 1354 đến 1385, nổi tiếng là tàn bạo nhưng rất khôn khéo]. Khi bất
kỳ ai trong xã hội thể hiện những hành động khác thường, tốt hoặc xấu, thì
quân vương cần phải tìm ra cách khen thưởng hoặc trừng phạt để tạo một
dư luận rộng lớn. Trên hết, quân vương phải luôn thể hiện ấn tượng của
một người vĩ đại với trí tuệ siêu việt trong mọi hành động của mình.
Quân vương chỉ được kính trọng khi là một người bạn thực sự hoặc
một kẻ thù đúng nghĩa. Đó là khi ông không hề do dự tuyên bố ủng hộ vô
điều kiện một ông vua này chống lại một ông vua khác. Một chính sách
như vậy luôn hữu ích hơn sự trung lập bởi khi hai nước láng giềng hùng
mạnh của ngài xung đột với nhau thì kết cục là khi một bên thắng trận, ngài
sẽ ở một trong hai trường hợp: có hoặc không có lý do để e sợ người chiến
thắng.
Trong bất cứ trường hợp nào thì việc ngài tự mình tuyên bố ủng hộ
và công khai tham chiến cũng đều tốt hơn, bởi nếu ngài không tuyên bố ý
định của mình thì ngài sẽ trở thành nạn nhân của kẻ thắng trận trong khi kẻ
bại trận hả hê, và khi đó, ngài thừa hiểu tại sao không có ai cứu giúp mình.
Người chiến thắng không ưa những đồng minh miễn cưỡng, những kẻ
không hề giúp họ lúc hoạn nạn. Còn kẻ bại trận cũng không bao giờ cho
ngài nương tựa bởi ngài đã không sẵn lòng chấp nhận rủi ro để giúp đỡ họ.
Khi được ngươi Aetolia cử tới Hy Lạp để đánh đuổi người La Mã,
Antiochus đã cử sứ thần tới gặp người Achaea vốn thân thiện với người La
Mã để thuyết phục họ giữ chính sách trung lập; còn người La mã thúc giục
họ cầm vũ khí đứng về phía La Mã. Vấn đề này đã gây ra một cuộc tranh
cãi tại hội đồng của người Achaea, khi đại diện của Antiochus thuyết phục
họ giữ thái độ trung lập, còn đại diện của La Mã đã bác lại rằng: “Lời
những người này khuyên các bạn đừng tham chiến hoàn toàn đi ngược
lại lợi ích của chính các bạn; không có lòng tự trọng cũng như phẩm giá