Niccolò Machiavelli
Quân Vương (2)
Dich thuật: Vũ Mạnh Hồng & Nguyễn Hiền Chi
Chương 6
NHỮNG VƯƠNG QUỐC MỚI GIÀNH ĐƯỢC BẰNG BINH LỰC
VÀ TÀI TRÍ CỦA BẢN THÂN
Xin đừng ngạc nhiên nếu tôi sử dụng ví dụ về những con người vĩ đại nhất
khi bàn về những quốc gia hoàn toàn mới dưới sự cai trị của vị lãnh tụ và
chính quyền mới. Con người thường đi theo lối mòn và hành động trên cơ
sở học hỏi kinh nghiệm của các bậc tiền nhân. Thế nhưng họ không thể lập
lại được toàn bộ những kinh nghiệm đó, cũng như không thể sánh được với
những đức tính cao quý của các bậc tiền nhân mà họ muốn học hỏi.
Do vậy, một người khôn ngoan cần đi theo con đường của những
người vĩ đại nhưng chỉ nên cố gắng noi theo những người xuất chúng nhất.
Khi ấy, nếu công lao không bằng bậc tiền nhân vĩ đại, thì ít ra cũng mang
dáng dấp của người đó. Quân vương nên hành động giống như những
người bắn cung khôn ngoan. Khi ý thức được rằng đích bắn dường như quá
xa so với tầm bắn của cây cung, người bắn cung khôn ngoan sẽ ngắm bắn
cao hơn đích, không phải để bắn mũi tên vào vị trí cao hơn mà để bắn trúng
đích mong muốn nhờ vào đường đi vòng cung của mũi tên.
Tại vương quốc mới hình thành, việc cai trị của tân vương vừa
giành được ngôi báu gặp ít hay nhiều khó khăn hoàn toàn phụ thuộc vào tài
trí của chính ông. Một người dân thường trở thành đấng quân vương có thể
do tài trí hoặc vận may. Dường như hai yếu tố này giúp cho tân vương đỡ
phải đương đầu với nhiều khó khăn. Tuy nhiên, vị quân vương nào ít dựa
vào vận may hơn thì sẽ bảo vệ địa vị của mình tốt hơn.
Đối với vị tân vương vừa giành được ngôi báu, hoàn cảnh không có
lãnh địa nào khác để cai trị buộc ông phải thân hành tới sống ở vương quốc
mới. Trong những người bằng tài trí của bản thân chứ không phải dựa vào
vận may mà đạt đến ngôi đế vương, đáng ngưỡng mộ nhất là Moses, Cyrus,
