QUÂN VƯƠNG - THUẬT TRỊ NƯỚC - Trang 51

vương.
Để trở thành một quân vương như thế có hai con đường : bằng sự tài
trí hoặc bằng vận may, và tôi muốn dẫn ra hai ví dụ gần đây: Francesco
Sforza và Cesare Borgia. Bằng những biện pháp cần thiết cùng với tài trí
siêu việt của mình, Francesco Sforza đã trở thành công tước xứ Milan từ
địa vị của một kẻ thường dân, và ông đã dễ dàng cai trị chẳng mấy khó
khăn vương quốc mà ông xiết bao khó nhọc mới giành được. Cesare Borgia
(thường được gọi là công tước Valentino) thâu tóm được nhiều lãnh thổ nhờ
ân sủng và sự giúp đỡ của người cha. Thế nhưng ông để mất vương quốc
của mình ngay sau khi cha ông qua đời30 [30 Giáo hoàng Alexander VI
chết đột ngột vào tháng 8 năm 1503,và ngay sau đó, Cesare Borgia cũng bị
tước đoạt những vùng đất ông chiếm được] cho dù ông đã làm mọi việc cần
thiết, cũng như dùng mọi kế sách của một người tài trí và khôn khéo nhằm
bắt rễ an toàn ở những vương quốc mà ông đã thôn tính được bằng vận may
của bản thân và binh lực của người khác. Như đã đề cập ở trên, vị quân
vương nào chưa kịp xây dựng nền móng cho uy quyền của mình khi lên
ngôi thì có thể thực hiện công việc đó sau khi giành ngôi báu nếu như ông
ta có tài năng xuất chúng.
Tuy nhiên, dù có tài trí tuyệt vời đến mấy thì việc tạo dựng nền
móng theo cách này cũng rất khó thực hiện và nguy hiểm cho cơ nghiệp.
Xét tới những bước đi của công tước Valentino, ta có thể thấy rằng ông đã
xây dựng nền móng vững chắc cho quyền lực sau này. Theo tôi, bàn về
những bước đi này sẽ rất bổ ích bởi vì tấm gương về hành động của vị công
tước này là bài học quý giá nhất cho những các tân vương. Mặc dù trên
thực tế, những mưu đồ của công tước không thành công nhưng không phải
do lỗi của ông mà chỉ là do số phận vô cùng trớ trêu và nghiệt ngã.
Khi cố gắng tăng thêm quyền lực cho công tước Valentino, con trai
của mình, Giáo hoàng Alexander VI đã gặp nhiều trở ngại, cả trước mắt và
về lâu dài. Trước hết, Giáo hoàng thấy chẳng có phương cách gì để ban cho
công tước quyền cai trị một vương quốc không thuộc về Giáo hội. Còn nếu
Giáo hoàng tìm cách chiếm đoạt những xứ thuộc về Giáo hội cho con trai
mình thì người Venice và công tước xứ Milan sẽ không đồng ý vì các xứ