Đầu năm 1949, phong trào chống Pháp đã lớn mạnh ở làng Quảng xá và
các địa phương khác trong huyện Quảng Ninh. Ngay trong hàng ngũ bảo an
dân vệ ở đồn Mỹ Trung cũng có người của ta cài vào. Tiếng là đi lính bảo
an nhưng anh Nguyễn Trật và 5 người khác vẫn thường xuyên liên lạc, làm
việc cho cách mạng. Nhiều nữ thanh niên như chị đàu, chị Ngữa, chị Bánh,
chị Giới, chị Bừa, chị Thởi đều hăng hái tham gia hoạt động liên lạc giữa
bộ đội trinh sát và lực lượng nội ứng ở đồn Mỹ Trung. Địch ở đồn Mỹ
Trung và đồn xuân Dục kéo về càn quét làng Quảng xá đã bị bộ đội du kích
đánh trả quyết liệt, địch tháo chạy về đồn để lại ba xác chết. Trong số ba
xác chết đó có một xác là sĩ quan Pháp.
***
Má Hải với lấy cái quạt mo cuộn khum lại chà mạnh đôi chân sần sùi
những mụn rôm đỏ li ti mà nghe ra vẫn chưa thấy bớt ngứa ngáy khó chịu.
Chiều nay gánh củi rười lấy đi của má biết bao mồ hôi công sức chỉ đổi
được non hai ký gạo đỏ quạch và mớ khoai lang rảnh rớt như những ngón
tay người già. Thật may, hồi chiều, ba xuân bắt được mớ kỳ nhông béo
ngậy, má Hải đã tính đem bán thì Hai Nhị ngăn không cho, bảo để kho tiêu.
Kỳ nhông mùa này sẵn và béo. Kỳ nhông sống trên cồn cát nhà khá giả thì
chiên ăn chơi, dân lao động món này đem kho mặn đưa cơm thì quả là
không gì bằng.
- Hai thằng nghe má tính như ri có ổn không…
Ba xuân đặt chén cơm xuống mâm cái cạch, quay qua anh Hai Nhị ngơ
ngác:
- Anh Hai… anh Hai…
- Ờ ờ, để nghe má nói răng đã chừ. Má tính răng?
Má Hải khẽ khàng đặt chén xuống mâm, với lấy củ khoai lang gầy như
ngón tay nhỏn nhoẻo nhai, ngẩng lên nhìn hai đứa con trai, giọng tỉnh queo:
- Ngày mai thằng Hai Nhị lên đồn Mỹ Trung xin một chân gác bốt, trước
mắt kiếm lấy cái ăn và gom nhặt tin tức cho mấy anh. Mọi động tĩnh ở Mỹ
Trung phải nắm được thật rõ. Thằng ba xuân đêm nay có người về đón lên
