hành vi cụ thể với các chiến lược trí tuệ đơn giản dễ dàng như thế nào,
chẳng hạn như nghĩ về kẹo dẻo là một đám mây chứ không phải là thức ăn.
Công trình hậu-thử-nghiệm-kẹo-dẻo của Shoda đã là một phần của cầu nối
trong tâm lý học giữa những quan điểm đối lập nhau trong cuộc tranh luận
về việc nhân cách hình thành do quá trình nuôi dạy hay do bẩm sinh. Một
bên cho rằng tính cách của một người hầu như là do bẩm sinh và phía bên
kia thì tin rằng chính môi trường mới hình thành nên tính cách. Shoda lập
luận rằng trong cuộc tranh luận về yếu tố bẩm sinh hay hoàn cảnh, cả hai
quan điểm nói trên vừa đúng vừa sai. Tại một thời điểm nhất định trong
cuộc sống, bản tính tự nhiên của một cá nhân ảnh hưởng đến cách họ phản
ứng đến một tình huống cụ thể, nhưng bản tính tự nhiên của họ có thể khác
đi một cách đáng ngạc nhiên trong một số tình huống khác. Với Mischel,
anh bắt đầu nghiên cứu “dấu hiệu nếu-thì”. Nếu David ở trong một bữa tiệc
khổng lồ, thì anh ta có vẻ sống nội tâm, nhưng nếu David ở cùng với nhóm
của anh ấy tại chỗ làm, thì anh ấy có vẻ hướng ngoại (đúng). Vậy David
hướng nội hay hướng ngoại? Vâng, cả hai, và nhất quán là như vậy.
1
. Một thí nghiệm lặp lại của thí nghiệm kẹo dẻo, được công bố năm
2018, cho thấy rằng năng lực dự đoán về các hành vi về sau này kém hơn
thí nghiệm gốc.
Ogas và Rose gọi đây là “nguyên tắc bối cảnh”. Năm 2007, Mischel
đã viết: “Điểm chính của những phát hiện như vậy là đứa trẻ vốn hung
hăng ở nhà có thể ít hung hăng hơn hầu hết những bạn khác khi ở trường;
người đàn ông đặc biệt có thái độ thù địch khi bị từ chối trong tình yêu có
thể khoan dung khác thường đối với những phê bình về công việc của
mình; một người có thể lo lắng đến toát mồ hôi trong phòng bác sĩ có thể là
một người leo núi điềm tĩnh; doanh nhân chấp nhận rủi ro có thể giáp mặt
với ít rủi ro xã hội hơn.” Rose gọi nó một cách đơn giản hơn: “Nếu bạn vừa
tập trung vừa lo lắng trong khi lái xe ngày hôm nay thì khá chắc chắn rằng
bạn sẽ vừa tập trung vừa lo lắng khi lái xe vào ngày mai. Cùng lúc đó…
bạn có thể không tập trung và chẳng lo lắng gì khi đang chơi lại các bài hát
của Beatles với ban nhạc của bạn trong bối cảnh của quán rượu địa
