Đóng Sách Đẹp, Nghề Mai Một
Thời Trung Cổ ở phương Tây, sách đã bắt đầu được đóng một cách tỉ mỉ, tính mỹ
thuật cao nếu qua tay một nghệ nhân giỏi. Các nhà sưu tầm sau này săn lùng
chúng trong các cửa hàng sách hiếm, các phiên đấu giá và họ xem chúng là bảo
vật. Họ sưu tầm những bìa sách đóng cho các vua chúa hay những người chơi
sách nổi tiếng của một giai đoạn lịch sử, sưu tầm sách trang trí đẹp, những sách
có chữ ký, những cuốn sách đóng bằng da dê thuộc (maroquin) hay da cừu thuộc
(vélin), bìa bằng gỗ hay da in hình nổi, bìa sơn hay khảm, bìa làm theo những
hình thức đặc biệt, sách đựng trong hộp hình trái tim… Có người tiêu phí những
món tiền khổng lồ để mạ vàng và trang trí bìa sách bằng da dê.
Ở Việt Nam chắc chắn chưa có một ngành đóng sách đạt tới mức tinh tế và
cao cấp như vậy. Người Pháp sống ở Việt Nam trước 1954 có nhu cầu bọc sách
bằng bìa da chắc cũng chấp nhận trình độ đóng sách đủ để bảo quản cuốn sách
chắc chắn trong khí hậu nhiệt đới nóng ẩm, hơn là đòi hỏi mức độ mỹ thuật điêu
luyện như ở chính quốc của họ. Giới đóng sách mua da nhập từ nước ngoài, mua
da thuộc của người Hoa trong Chợ Lớn để phục vụ cho khách đóng sách đa số là
dân Tây và những người Việt có học, hoặc đang làm việc cho Pháp.
Tôi tìm thấy vài dòng quảng cáo trên trang 6 tờ báo Nông Cổ Mín Ðàm năm
1915: “Nhà Đóng sách J. VIẾT-LỘC & CIE ở đường d”Ormay, số 61, Saigon. Lê
văn Ngàn kế vị. Kính cùng chư quý vị đặng rõ, kể từ ngày 15 tháng sáu langsa,
chúng tôi mới làm hùn thêm đặng lo tấn tới và mở mang cuộc đóng sách và cuộc
buôn bán thuở nay của mấy thầy Viết-Lộc và Công-ty.
Vậy xin trong lục châu (lục tỉnh?) cùng châu thành Saigon Chợ lớn tưởng
tình anh em chúng tôi trước sau cũng vậy mà giúp sức cho người nam ta cho tấn
tới theo đường thương mãi.”
Người Pháp mở đầu việc mua vải thổ cẩm trên Đà Lạt, Ban Mê Thuột về
bọc sách. Vải thổ cẩm có sợi chỉ nổi, nhiều màu, tạo sắc thái lạ tuy không bền
bằng da. Những thợ đóng sách lớn tuổi ở Sài Gòn nhận xét người Pháp thích
