- Bây giờ Phan Quang Ân không còn hành nghề luật sư nữa. Anh ta
chuyển sang hoạt động chính trị rồi.
Vừa nói cậu vừa rút trong xắc cốt ra một tập báo cắt vụn, ghim lại
thành một tập hồ sơ.
- Đây là những diễn văn, những tuyên ngôn của anh ta. Nhưng thôi, để
sáng mai cháu hãy xem. Ân tự xưng là không đảng phái nhưng anh ta đã
bắt tay với nhiều tên đầu đảng phản động. Bọn này đang tập hợp lực lượng
để thành lập một liên minh chống cộng rộng lớn nhất. Anh ta viết nhiều bài
công kích chính sách của Pháp, nhưng hành động cụ thể anh ta tìm kiếm
chỗ dựa ở Mỹ, ve vãn một số giới cực đoan hiếu chiến theo đuổi chủ trương
đánh đến cùng.
Lướt qua vài mảnh báo, tôi nhận ra ngay chân dung ông anh tôi trong
những giảng đường, những diễn đàn, trong những buổi tiếp tân và nhtíng
phòng trà chính trị. Hình ảnh đó làm tái hiện lên cả một thời quá khứ của
gia đình tôi.
Cha tôi là một trong những sĩ tử cuối cùng lều chõng đến trường thi để
tìm kiếm công danh trong cái thời kỳ suy đồi của nho học. Ông đỗ cử nhân
trong thập kỷ đầu của thế kỷ này và được bổ làm huấn đạo. Sau năm năm,
ông được thăng tri huyện, cái cấp thấp nhất trong ngạch quan trường thời
phong kiến. Vốn xuất thân từ con nhà bình dân, cha tôi là một người giản
dị, dễ yên phận và thỏa mãn. Trong cảnh đất nước nộ lệ, viên quan huyện
xuất thân từ nho học không được chính phủ bảo hộ ưu ái. Nhiều vị đồng
môn, đồng khoa với cha tôi có tấc lòng tiết tháo đã đi theo tiếng gọi cứu
nước của các cụ Phan Bội Châu, Phan Chu Trinh... Cha tôi, thời trai trẻ có
ảnh hưởng một phần và nghe đâu đã có lúc gắn bó với phong trào Đông
Kinh Nghĩa Thục. Nhưng chỉ qua một đợt khủng bố là ông không còn can
đảm để kiên định lý tưởng của mình nữa. Ông nằm im, an phận thủ thường
và ít lâu sau về hưu sống ở quê nhà với số lợi tức nho nhỏ kiếm từ dăm
mẫu ruộng.
