tốc độ cao, và các ống khí sẽ cung cấp một lượng O2 rất lớn cho sự hô hấp tế
bào trong các ty thể.
b) Phổi ở động vật ở cạn
Không giống hệ thống ống khí phân nhánh khắp cơ thể côn trùng, phổi trong
cơ thể các động vật ở cạn thường định vị ở một phần của cơ thể. Do bề mặt
phổi không tiếp xúc trực tiếp với tất cả các mô và cơ quan trong cơ thể, mà
gián tiếp tiếp xúc với các mô và cơ quan thông qua hệ tuần hoàn có chức năng
vận chuyển khí từ phổi đến các mô và cơ quan của cơ thể. Phổi có một hệ
thống dày đặc các mao mạch nằm phía dưới lớp biểu mô phổi, có chức năng
trao đổi khí giữa phổi và máu. Các động vật hô hấp bằng phổi gồm có nhện, ốc
sên cạn và các động vật có xương sống.
Trong các động vật có xương sống, lưỡng cư có phổi tương đối nhỏ nên bề
mặt hô hấp không lớn (có những lưỡng cư không hô hấp bằng phổi), hô hấp
phụ thuộc chủ yếu vào sự khuếch tán qua các bề mặt trao đổi khí khác. Ví dụ,
da ếch bổ sung cho quá trình trao đổi khí qua phổi. Ngược lại, phần lớn bò sát
(và chim) và các động vật có vú chủ yếu trao đổi khí qua phổi. Sự lưu thông
khí qua phổi là nhờ cơ hô hấp (cơ liên sườn và cơ hoành) co giãn làm thay đổi
thể tích của khoang thân. Đối với chim, phổi nằm dính sát vào hốc sườn, không
thể thay đổi thể tích theo sự thay đổi thể tích của khoang thân, thì sự thông khí
ở phổi được thực hiện nhờ sự co giãn của hệ thống túi khí thông với phổi. Khi
chim bay, theo sự co giãn của cơ sườn làm túi khí phồng và xẹp giúp cho
không khí lưu thông qua các ống khí ở phổi diễn ra liên tục theo một chiều
nhất định, kể cả lúc hít vào lẫn khi thở ra, bảo đảm cho không khí không đọng
lại trong phổi. Rùa biển là một ngoại lệ; ngoài hô hấp bằng phổi, chúng còn
trao đổi khí qua bề mặt biểu mô ẩm ở miệng và hậu môn.
Một số ít các động vật có xương sống ở nước có phổi và hô hấp không khí
(ví dụ như cá phổi), đó là những thích nghi trong môi trường nước có hàm
lượng O2 thấp, hoặc là sự đáp ứng của những động vật có thời gian sống trên
cạn, tiếp xúc với không khí (ví dụ khi nước trong ao hồ bị cạn).
Tóm lại, kích thước và sự phức tạp của phổi có liên quan đến tốc độ trao đổi
chất của động vật (và do đó tốc độ trao đổi khí của động vật đó cũng thay đổi).
