ong cho các sản phẩm quý như mật ong, sữa ong chúa bổ dưỡng và ong còn
có vai trò thụ phấn cho cây trồng.
- Sự bù liều của các gen liên kết X:
Các nhà di truyền học đã phát hiện một hiện tượng lý thú đối với cặp
NST giới tính, đó là sự bù liều của NST X. Đối với cơ thể sinh sản hữu tính,
con đực cũng như còn cái, mỗi gen đều có 2 bản (gen - alen) định vị trong 2
nhiễm sắc thể tương đồng. Nhưng đối với nhiễm sắc thể giới tính, ở con cái
có 2X, còn ở con đực chỉ có 1X, nghĩa là ở con cái các gen trong X đều có
alen tương ứng, còn ở con đực các gen trong X không có alen tương ứng.
Để bù đắp cho sự thiếu hụt này có cơ chế bù liều (dosage compensation)
thuộc 2 kiểu khác nhau: (1) bất hoạt của một nhiễm sắc thể X ở con cái
(quan sát thấy ở động vật có vú), (2) tăng cường hoạt động của nhiễm sắc
thể X ở con đực (quan sát thấy ở ruồi quả).
Như vậy giới tính tuy được quyết định bởi gen và nhiễm sắc thể, nhưng
tính trạng giới tính (dù đó là tính trạng sinh dục nguyên phát hay thứ phát)
cũng giống như bất kỳ tính trạng nào của cơ thể đều được hình thành trong
quá trình phát triển phôi thai dưới sự kiểm soát của môi trường phát triển.
- Sự hình thành mầm tuyến sinh dục:
Trong quá trình phát triển phôi, các tế bào dòng sinh dục được phân hóa
và tập trung tạo nên khối tế bào mầm ở vùng sẽ hình thành tuyến sinh dục
tương lai. Khối tế bào mầm hoàn toàn giống nhau ở nam cũng như ở nữ,
gồm phần tủy ở phía trong và phần vỏ bao quanh.
Trong sự phát triển về sau, tùy thuộc vào sự phân hóa giới tính mà mầm
tuyến sinh dục sẽ phân hóa khác nhau. Đối với giới tính nữ (có kiểu gen
XX), phần tủy sẽ bị thoái hóa, còn phần vỏ phát triển cho ra buồng trứng.
Đối với giới tính nam (có kiểu gen XY), phần vỏ sẽ bị thoái hóa, còn phần
tủy phát triển cho ra tinh hoàn. Nhân tố nào quyết định sự phân hóa tinh
hoàn hay buồng trứng, tức là quyết định giới tính nam hay giới tính nữ (hình
8.2).
- Nhiễm sắc thể giới tính và tỷ lệ giới:
