127
Tâm và cảnh
sụp đổ, vì nó vốn được dựng lên dựa vào sự chia
cắt thực tại thành những thực thể riêng biệt,
độc lập. Cũng vậy, khi quán chiếu về sự vật
chúng ta không còn thấy có những sự phân biệt
như lớn nhỏ, trong ngoài...
Không những khái niệm một và nhiều
không tồn tại, mà cũng không có cả khái niệm
một và tất cả. Trong mối quan hệ duyên khởi
được quán chiếu nơi một hạt bụi, một ngọn cỏ...
ta thấy được cái một và cái nhiều không phải
là hai khái niệm có thể tách rời nhau mà tồn
tại: một chính là nhiều và nhiều chính là một.
Vì thế, cả những khái niệm một và tất cả cũng
không hề tồn tại độc lập với nhau mà chính là
hiện hữu trong nhau.
Khi quán chiếu sự vật bằng nguyên lý duyên
khởi, ta nhìn thấy sự vật này chính là sự vật
kia, cũng như sự vật này nằm trong sự vật kia.
1
Và vì thế, những khái niệm một, nhiều, tất
cả... bộc lộ rõ tính chất của chúng chỉ là những
1
Kinh Hoa Nghiêm mô tả điều này là tương tức (
相 卽
), cái
này là cái kia, và tương nhập (
相 入
), cái này nằm trong cái
kia.
