• Chú thích •
Về các động thái của Thống chế Zhukov, xin xem Isaev, S. L, ‘Vekhi
frontovogo puti’, VIZh 10 October 1991, tr. 22-5.
Wolfsschanze: Tên gọi Đại bản doanh đầu tiên của Hitler ở Ostfront
(Mặt trận phía Đông). (Toàn bộ các chú thích cuối mỗi chân trang trong
cuốn sách, nếu không phải là của tác giả (TG), đều là của người dịch và
người biên tập).
Rastenburg: Tên thành phố vùng Đông Phổ, nay thuộc Ba Lan, mang
tên Ketrzyn.
NVKD: Bộ Dân ủy Nội vụ, cơ quan an ninh của Liên Xô, sau này là
Bộ Nội vụ.
SMERSH: tên gọi chung của ba cơ quan phản gián của Liên Xô.
Hiwi: trợ thủ tình nguyện, viết tắt từ tiếng Đức Hilfswilliger, chỉ những
người (dân thường và tù binh) tình nguyện phục vụ cho Đức Quốc xã trong
Thế chiến II.
“Chiến dịch Barbarossa” là mật danh của kế hoạch tấn công Liên Xô,
được đặt tên theo biệt hiệu của Friedrich I Barbarossa (1122-1190), vua
nước Đức (từ 1152), Hoàng đế Đế quốc La Mã thần thánh (1155-1190).
Friedrich được đánh giá là bị hoàng đế vĩ đại nhất của triều Hohenstaufen,
một lãnh đạo chính trị sắc sảo và thực dụng và là một nhà cai trị có tài, đồng
thời là một viên tướng thao lược. Barbarossa có nghĩa là “Râu đỏ”, Friedrich
I có bộ râu màu đỏ nên ông có biệt hiệu này.
Dân ủy tức là bộ trưởng, phó Dân ủy là thứ trưởng. Đây là các chức
danh của chính phủ Soviet trong các năm 1923-1946.
Rốt cuộc Hitler cũng báo thù được. Do được những người tham gia Sự
biến tháng Bảy chọn làm ngoại trưởng vào năm 1944 sau vụ ám sát hụt
Hitler ở Rastenburg, Schulenburg bị Đảng Quốc xã xử treo cổ vào ngày 10
tháng 11 cùng năm. (TG)
