Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
TRUYỆN LÃO TỬ
L
ão Tử , người làng Khúc Nhàn , Hưng Lệ , huyện Khổ , nước Sở , họ Lý ,
tên Nhĩ , tên tự là Bá Dương , tên thuỵ là Đam . Ông làm quan sử giữ nhà
chứa sách của nhà Chu . Khổng Tử đến Chu, muốn hỏi Lão Tử về lễ , Lão
Tử nói :
- Những người ông nói đều tan xương nát thịt cả rồi , chỉ còn lời nói của họ
thôi ( Khổng Tử chủ trương theo lễ nghi của các vua đời trước. Lão Tử bác
lại ý kiến đó) . Vả lại , người quân tử gặp thời thì xe ngựa nghênh ngang;
không gặp thời thì như cỏ bồng xoay chuyển . Tôi nghe nói : “Người buôn
giỏi thì biết giấu của báu , khiến người ta thấy dường như không có hàng ,
người quân tử có đức tốt thì diện mạo dường như ngu si” (Hai câu này đều
trong Đạo Đức Kinh ). Ông nên bỏ cái khí kiêu ngạo cùng cái lòng ham
muốn nhiều , cái vẻ hăm hở cùng cái chí tham lam đi . Những cái ấy đều
không có ích gì cho ông . Tôi chỉ bảo ông có thế thôi .
Khổng tử ra đi , bảo học trò :
- Con chim , ta biết nó biết bay ; con cá ta biết nó biết lội ; con thú , ta biết
nó biết chạy . Đối với loài chạy , thì ta có thể dùng lưới để săn ; đối với loài
lội thì ta có thể dùng câu để bắt ; đối với loài bay thì ta có thể dùng tên bắn
; đến như con rồng cưỡi mây cưỡi gió lên trời , ta không sao biết được !
Hôm nay gặp Lão Tử , ông ta có lẽ là con rồng chăng ?
Lão Tử trau dồi đạo đức , học thuyết của ông cốt ở chỗ giấu mình , kín
tiếng . Ông ở nhà Chu đã lâu , thấy nhà Chu suy bèn bỏ đi . Đến cửa quan ,
quan coi cửa là Doãn Hỷ nói :
- Ông sắp đi ẩn rồi , hãy gắng vì ta mà làm sách .
Rồi Lão Tử bèn làm sách ,gồm hai thiên : thượng , hạ , nói về ý nghĩa của
“đạo” và “đức” hơn năm nghìn chữ . Đoạn ra đi, không ai biết chết như thế
nào .
Có người nói :
- Lão Lai Tử cũng là người nước Sở , làm mười lăm thiên sách nói về công
