SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 366

Vua Ngụy thấy công tử, hai người cùng khóc, trao cho công tử ấn thượng
tướng quân. Công tử bèn làm tướng. Năm ba mươi đời vua An Ly Vương
nước Ngụy (năm 247 trước Công nguyên) công tử sai sứ báo khắp các chư
hầu, chư hầu nghe công tử làm tướng, đều sai tướng đem quân cứu Ngụy.
Công tử cầm quân cả năm nước đánh tan quân Tần ở Hà Ngoại. Mông
Ngao bỏ chạy. Công tử bèn thừa thắng đuổi quân Tần đến ải Hàm Cốc,
chẹn đường quân Tần, quân Tần không dám ra. Lúc bấy giở uy thế của
công tử làm rung động cả thiên hạ. Khách các nước chư hầu dâng binh
pháp, công tử đều chiếm lấy làm của mình, cho nên thế tục gọi là Ngụy
công tử binh pháp? Vua Tần lo lắng bèn cho người đem một vạn cân vàng
sang gụy, tìm người khách của Tấn Bỉ, khiến y gièm công tử với Ngụy
Vương rằng: “Công tử trốn ra nước ngoài đã mười năm nay làm tướng
nước Ngụy, chư hầu đều theo. Chư hầu chỉ nghe nói Ngụy công tử không
nghe nói đến vua Ngụy. Công tử nhân lúc này muốn quay mặt về hướng
Nam làm vua. Chư hầu sợ uy công tử cũng muốn cùng nhau lập công tử”.
Nước Tần mấy lần sai phản gián, giả vờ mừng công tử được lập làm Ngụy
Vương. Ngụy Vương ngày nào cũng nghe lời gièm pha không thể không
tin, về sau quả nhiên sai người thay công tử làm tướng.
Công tử tự biết mình lại vì gièm pha mà bị phế truất bèn cáo bệnh không ra
chầu, cùng tân khách uống rượu suốt đêm, lại gần đàn bà. Ngày đêm vui
chơi, bốn năm sau mắc bệnh vì rượu mà chết. Năm ấy An Ly Vương nước
Ngụy cũng
mất. Tần nghe tin công tử đã chết, bèn sai Mông Ngao đánh Ngụy lấy hai
mươi thành, bắt đầu đặt Đông Quận. Sau đó Tần dần dần nuốt Ngụy như
tằm ăn lá dâu, được mười tám năm thì bắt Ngụy Vương, làm cỏ dân thành
Đại Lương.
Lúc Hán Cao Tổ còn nhỏ, thường nghe nói công tử là người hiền, đến khi
lên ngôi vua, mỗi lần đi qua thành Đại Lương, Cao Tổ thường tế công tử.
Năm thứ mười hai đời Cao Tổ (năm 195 trước Công nguyên), sau khi đánh
Kình Bố trở về, nhà vua cho đặt năm nhà để giữ mồ mả tế công tử, đời đời
hàng năm bốn mùa tế tự công tử(14).
4. Thái sử công nói: