Tư Mã Thiên
Sử Ký Tư Mã Thiên
Truyện Lã Bất Vi
L
ã Bất Vi là một nhà buôn lớn ở Dương Địch, đi lại mua rẻ, bán đắt, trong
nhà có hàng nghìn cân vàng. Năm thứ bốn mươi đời Chiêu Vương nước
Tần, thái tử mất. Năm thứ bốn mươi hai, nhà vua cho con thứ là An Quốc
Quân làm thái tử.
An Quốc Quân có hơn hai mươi người con; lại có người yêu nhất được lập
làm chính phu nhân, gọi là Hoa Dương phu nhân. Phu nhân không có con.
Tử Sở là con giữa của An Quốc Quân. Mẹ Tử Sở là Hạ Cơ không được vua
yêu nên Tử Sở phải làm con tin của Tần ở nước Triệu. Tần mấy lần đánh
Triệu, nên Triệu bạc đãi Tử Sở. Tử Sở là cháu của vua Tần, làm con tin ở
chư hầu, xe ngựa, vật tiêu dùng chẳng được sẵn, ở cảnh cùng khốn có vẻ
bực bội. Lã Bất Vi ở Hàm Đan trông thấy Tử Sở thương hại, nói:
- Món hàng này lạ, có thể buôn được đây ? (1)
Bất Vi bèn đến nói với Tử Sở:
- Tôi có thể làm cửa nhà ngài lớn lên.
Tử Sở cười:
- Ông hãy tự làm cho cửa nhà ông lớn lên đã rồi hãy làm đến cửa nhà tôi.
Lã Bất Vi nói:
- Thế thì ngài không biết: cửa nhà tôi phải đợi cửa nhà ngài mới lớn được.
Tử Sở hiểu ý, bèn ngồi nói chuyện. Lã Bất Vi nói:
- Vua Tần già rồi mà An Quốc Quân lại là thái tử. Tôi trộm nghe An Quốc
Quân rất yêu Hoa Dương phu nhân. Phu nhân không có con, nhưng chỉ có
phu nhân mới lập nổi con thừa tự mà thôi ! Nay anh em ngài hơn hai mươi
người, ngài lại ở hàng giữa không được yêu lắm, cứ làm con tin mãi ở nước
ngoài thì dù nhà vua mất đi, An Quốc Quân lên ngôi ngài cũng đừng hòng
làm thái tử.
Tủ Sở nói:
- Phải ! Nhưng làm thế nào được?
Bất Vi nói:
