SỬ KÝ TƯ MÃ THIÊN - Trang 428

không khóc. Khi thấy Giả Sinh viếng ông, tôi lấy làm lạ về chỗ tài giỏi như
Khuất Nguyên nếu đi sang chư hầu thì nước nào mà chẳng dùng, tại sao lại
làm khổ mình như thế ? Đến khi đọc bài phú “ Phục Điểu ” thấy nói đến
việc coi sống chết như nhau, coi thường việc đi hay ở, bấy giờ lòng luống
bâng khuâng tự biết là lầm !
................................................................
(l). Có sách chú Thượng Quan là họ, có sách chú Thượng Quan đại phu là
chức quan.
(2). Đoạn l: Khuất Nguyên bị nhà vua bỏ rơi.
(3) Đoạn 2: Giá trị của Ly Tao. Bài này có một ý nghĩa rất lớn. ở âu châu,
trong lịch sử, người ta không nói đến các nhà văn. Mãi đến thế kỷ XVIII,
Vônte trong “ Lịch sử thế kỷ Lu-i XIV ” mới có một chương dành cho văn
học. Tư Mã Thiên dành cả một chương cho Khuất Nguyên với những lời lẽ
đanh thép, quyết định. Ngoài Khuất Nguyên, Tư Mã Thiên còn nói đến
những nhà làm phú như Giả Nghị, Tư Mã Tương Như v.v..., cùng với tất cả
các nhà tư tưởng gia. Trước ông không ai nhắc đến Khuất Nguyên, sau ông
không ai đánh giá Khuất Nguyên đúng bằng. Ở Trung Quốc cổ chưa có phê
bình văn học, chỉ có sự phê bình qua ý nghĩa chính trị chứ không nói đến sự
thống nhất giữa nội dung và hình thức. Đoạn này là một thứ ngoại lệ.
(4). Tình hình nước Sở sau khi Khuất Nguyên bị đuổi.
(5). Tâm sự u uất của Khuất Nguyên.
(6). Chức quan coi ba họ tôn thất của Sở.
(7). Đoạn 5: Trích bài Ngư Phủ Từ của Khuất Nguyên. Bài này tác giả
dùng lối vấn đáp để bày tỏ lòng mình. Nhân vật ông lão đánh cá là một
nhân vật tượng trưng.
(8). Giả Nghị, một nhà chính trì, nhà văn có tiếng đời Hán Văn Đế chết
năm 33 tuổi được Tư Mã Thiên chép chung vào một thiên với Khuất
Nguyên. Ở đây không dịch phần nói về Giả Nghị. Giả Nghị có tài nhưng
không được nhà vua dùng cho đi làm thái phó của Trường Sa Vương, đến
Trường Sa cảm thông cảnh ngộ của Khuất Nguyên làm bài Điếu Khuất
Nguyên trong đó có câu “ Nhìn chín châu mà tìm vua chừ ! Có gì mà phải
nhớ mong kinh đô ấy ? ”. Ý hỏi tại sao Khuất Nguyên không sang nước