PHẦN I: NHỮNG LUẬN THUYẾT
PHẢN TỰ NHIÊN LUẬN CỦA
THUYẾT SỬ LUẬN
Ngược hẳn với chủ thuyết duy tự nhiên phương pháp luận trong địa hạt xã
hội học, thuyết sử luận khẳng định rằng do những khác biệt sâu sắc giữa xã
hội học và vật lý học, nên không thể đem áp dụng một số phương pháp đặc
trưng cho vật lý học vào các bộ môn khoa học xã hội được. Thuyết này nói
với ta rằng, những định luật vật lý, hay những “định luật của giới tự nhiên”
lúc nào cũng có giá trị hiệu lực ở bất cứ đâu và bất cứ lúc nào; bởi vì thế
giới vật chất bị chi phối bởi một hệ thống những tính chất bất biến về mặt
vật lý, dàn trải trong toàn bộ không gian và thời gian. Ngược lại, những
định luật xã hội học, hay những định luật của đời sống xã hội, lại khác nhau
tùy theo địa điểm và tùy theo từng giai đoạn. Mặc dù vẫn công nhận là có
thể quan sát thấy rất nhiều những điều kiện xã hội điển hình tái diễn một
cách đều đặc, thuyết sử luận vẫn không cho rằng những sự lặp đi lặp lại đều
đặn theo trình tự nhận thấy được trong đời sống xã hội đó có cùng một đặc
tính như những sự lặp đi lặp lại đều đặn mang tính bất biến của thế giới vật
chất. Do chúng còn phải tùy thuộc vào lịch sử và vào những dị biệt về văn
hoá. Chúng phụ thuộc vào từng tình huống lịch sử đặc thù. Chẳng hạn,
người ta không thể nói về những định luật kinh tế một cách chung chung,
mà bất quá chỉ có thể nói về những định luật kinh tế của thời kỳ phong kiến,
hoặc của giai đoạn sớm của thời đại công nghiệp,.v..v.; luôn luôn phải xác
định rõ giai đoạn lịch sử trong đó các định luật được nói đến đang chiếm ưu
thế.
Thuyết sử luận khẳng định rằng tính tương đối về mặt lịch sử của các định
luật xã hội khiến hầu hết những phương pháp của vật lý học không thể áp
dụng cho xã hội học. Những luận cứ điển hình mà quan niệm ấy dựa vào
luôn liên quan đến phép khái quát hóa, đến thực nghiệm, đến tính phức hợp
