củng cố liên minh chống Hít-le.
Nói về những nhân tố bảo đảm thắng lợi ở ngoại vi Mát-xcơ-va, trước
tiên phải kể đến chủ nghĩa anh hùng tập thể của các chiến sĩ Liên Xô được
giáo dục lòng trung thành với Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, đến sức mạnh vô
địch của chủ nghĩa yêu nước xô-viết. 36 nghìn cán bộ, chiến sĩ đã được tặng
thưởng huân chương và huy chương. Trong chiến đấu không những chỉ nổi
bật lên từng cá nhân chiến sĩ, mà cả từng binh đoàn.
Tôi đặc biệt muốn nhấn mạnh rằng trong cuộc chiến đấu ở ngoại vi
Mát-xcơ-va, nghệ thuật quân sự Liên Xô đã được nâng cao. Không thể
không chú ý đến ý nghĩa to lớn của việc bộ chỉ huy Liên Xô đã tích lũy
đúng lúc và sử dụng đúng mục đích các lực lượng dự bị chiến lược.
Cần phải nói thẳng rằng, mặc dầu tình huống khó khăn, có khi nguy
kịch nữa, nhưng trong những ngày anh dũng phòng thủ Mát-xcơ-va, Đại
bản doanh Bộ Tổng tư lệnh tối cao đã tỏ ra có sự trấn tĩnh và nghị lực rất
lớn, vẫn giữ được lực lượng dự bị chiến lược điều đến vùng Mát-xcơ-va để
chuyển Hồng quân sang thực hành phản công kiên quyết, kinh nghiệm của
trận Mát-xcơ-va về sử dụng lực lượng dự bị của Đại bản doanh là rất bổ ích.
Trong thời kỳ chiến đấu phòng ngự gian khổ và trong những ngày phản
công, rồi sau đó Tổng tiến công, các chiến sĩ du kích vùng ngoại vi Mát-
xcơ-va, các tỉnh Tu-la, Xmô-len-xcơ, Ca-li-nin và Bê-lô-ru-xi-a đã có phần
cống hiến xứng đáng trong việc đánh bại quân thù. Bằng những đòn công
kích vào các đường giao thông của quân địch, vào hậu phương và các cơ
quan tham mưu, vào các đầu mối liên lạc và các nơi đồn trú, họ đã làm rối
loạn việc tiếp tế và gây cho chúng nhiều khó khăn trong hành động quân sự.
Tổ quốc đánh giá cao những chiến công của nhân dân Liên Xô đã hoạt
động ở vùng địch hậu. Nhiều người trong số đó đã được tặng thưởng danh
hiệu cao quý Anh hùng Liên Xô. Tháng Chín năm 1947, thành phố Mát-
xcơ-va đã được tặng thưởng Huân chương Lê-nin vì những cống hiến xuất
